ਮੈਨੂੰ ਮੁਕਤੀ ਦੇ ਦੇ... :: ਲੇਖਕ : ਤੇਜੇਂਦਰ ਸ਼ਰਮਾ

ਮੈਨੂੰ ਮੁਕਤੀ ਦੇ ਦੇ... :: ਲੇਖਕ : ਤੇਜੇਂਦਰ ਸ਼ਰਮਾ
ਅਨੁਵਾਦ : ਮਹਿੰਦਰ ਬੇਦੀ ਜੈਤੋ : ਮੋਬਾਇਲ : 9417730600.

ਰਮੇਸ਼ ਨਾਥ ਕਹਾਣੀ ਲਿਖਣ ਵਿਚ ਵਿਅਸਤ ਸੀ। ਬਾਹਰੋਂ ਯੂਕਲਿਪਟਸ ਦੇ ਰੁੱਖਾਂ ਨਾਲ ਕਲੋਲ ਕਰਦੀ ਠੰਡੀ ਹਵਾ ਬੇਮੁਹਾਰੀ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਆਣ ਵੜਦੀ ਸੀ...ਤੇ ਯੂਕਲਿਪਟਸ ਦੀ ਨਿੰਮ੍ਹੀ-ਨਿੰਮ੍ਹੀ ਗੰਧ ਸਦਕਾ ਉਸਦੀਆਂ ਨਾਸਾਂ ਫੜਕਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੀਆਂ ਸਨ। ਦੂਰੋਂ ਕਿਸੇ ਕੁੱਤੇ ਦੇ ਰੋਣ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਆਈ। ਰਮੇਸ਼ ਨਾਥ ਨੂੰ ਜਿਵੇਂ ਕੁੱਤੇ ਦਾ ਰੋਣਾ ਸੁਣਿਆ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਹ ਤਾਂ ਕਹਾਣੀ ਲਿਖਣ ਵਿਚ ਰੁੱਝਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।
ਅੱਜ ਸ਼ਾਮੀਂ ਉਸਨੇ ਸਿਰਫ ਤਿੰਨ ਪੈਗ ਹੀ ਪੀਤੇ ਸਨ। ਜਿਸ ਰਾਤ ਲਿਖਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਇਵੇਂ ਹੀ ਤਿੰਨ ਪੈਗ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਨਹੀਂ ਤਾਂ 'ਬਾਟਮਜ਼ ਅੱਪ' ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਉਠਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ। ਸ਼ਾਮ ਦੇ ਤਿੰਨ ਪੈਗਾਂ ਦਾ ਸਰੂਰ, ਯੂਕਲਿਪਟਸ ਦੀ ਗੰਧ ਤੇ ਰਾਤ ਦਾ ਇਕੱਲਾਪਨ...ਕੁੱਲ ਮਿਲਾਅ ਕੇ ਰਮੇਸ਼ ਨਾਥ ਲਈ ਲਿਖਣ ਦਾ ਜਬਰਦਸਤ ਮਾਹੌਲ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।
ਕਲਮ ਕਾਗਜ਼ ਉੱਤੇ ਦੌੜ ਰਹੀ ਸੀ। ਰਮੇਸ਼ ਨਾਥ ਕਹਾਣੀ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣੇ ਦਿਮਾਗ਼ ਵਿਚ ਪੱਕੀ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਕਾਗਜ਼ ਉੱਤੇ ਕਹਾਣੀ ਓਦੋਂ ਉਤਰਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਪੂਰੀ ਕਹਾਣੀ ਉਸਦੇ ਦਿਮਾਗ਼ ਵਿਚ ਲਿਖੀ ਜਾ ਚੁੱਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਰਮੇਸ਼ ਨਾਥ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਇਕ ਜਾਂ ਦੋ ਸਿਟਿੰਗਜ਼ ਵਿਚ ਪੂਰਾ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਉਸਦੀ ਕਹਾਣੀ ਕਦੀ ਵੀ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਕਮੀ ਕਾਰਨ ਅਧੂਰੀ ਨਹੀਂ ਰਹੀ।
ਅੱਜ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਵੀ ਉਸਦਾ ਪਿਆਰਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ...ਪਤੀ-ਪਤਨੀ ਸੰਬੰਧ! ਰਮੇਸ਼ ਨਾਥ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਉੱਤੇ ਏਨੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਉੱਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਯੂਨੀਵਰਸਟੀ ਵੱਲੋਂ ਉਸਨੂੰ ਡਾਕਟਰੇਟ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਮਿਲ ਸਕਦੀ ਹੈ। 'ਪਤੀ-ਪਤਨੀ ਤੇ ਉਹ' ਵਾਲਾ ਫਾਰਮੂਲਾ ਰਮੇਸ਼ ਨਾਥ ਲਈ ਸਦਾ ਬਹਾਰ ਫਾਰਮੂਲਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਸ਼ਾ ਤਾਂ ਕਦੀ ਵੀ ਪੁਰਾਣਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਤੇ ਰਮੇਸ਼ ਨਾਥ ਦੀਆਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਲਿਖਤਾਂ ਇਸੇ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਦੀਆਂ ਨੇ।
ਕਹਾਣੀ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੋੜ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਰਮੇਸ਼ ਨਾਥ ਦੀ ਕਲਮ ਤੇ ਦਿਮਾਗ਼ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲਿਖਣ ਵਿਚ ਰੁੱਝਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਯਕਦਮ ਉਸਨੂੰ ਲੱਗਿਆ ਉਸਨੂੰ ਨੀਂਦ ਆਉਣ ਲੱਗ ਪਈ ਹੈ। ਇੰਜ ਤਾਂ ਘੱਟ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕਹਾਣੀ ਲਿਖਣ ਬੈਠੇ ਤੇ ਉਸਨੂੰ ਨੀਂਦ ਆ ਜਾਏ। ਫੇਰ ਅੱਜ? ਆਪਣੇ ਆਪ ਉੱਤੇ ਖਿਝ ਜਿਹੀ ਚੜ੍ਹਨ ਲੱਗ ਪਈ। ਫੇਰ ਸੋਚਿਆ ਕੱਲ੍ਹ ਤਾਂ ਦਫ਼ਤਰ ਵਿਚ ਛੁੱਟੀ ਹੈ, ਚਲੋ ਬਾਕੀ ਕਹਾਣੀ ਕੱਲ੍ਹ ਪੂਰੀ ਕਰ ਲਵਾਂਗਾ।
ਬਿਸਤਰੇ ਉਤੇ ਲਤਾ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸੁੱਤੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਚਾਦਰ, ਕੀ ਕੱਪੜੇ...ਸਭ ਕਾਸੇ ਵਿਚ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਥੁੜਾਂ, ਛੇਕ ਤੇ ਟਾਕੀਆਂ ਬਣ ਕੇ ਟੰਗੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਉਹ ਇਹਨਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਤੋਂ ਬੜੀ ਦੂਰ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਯਾਤਰਾ 'ਤੇ ਨਿਕਲੀ ਜਾਪਦੀ ਸੀ। ਰਮੇਸ਼ ਨਾਥ ਇਕ ਟੱਕ ਲਤਾ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਵੱਲ ਦੇਖਣ ਲੱਗਾ। ਰੋਜ਼ ਵਾਂਗ ਹੀ ਅੱਜ ਵੀ ਉਹ ਦਫ਼ਤਰੋਂ ਆਉਂਦਾ ਹੋਇਆ ਲੇਟ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਹੁਣ ਦੋ ਬੱਚਿਆਂ ਪਿੱਛੋਂ ਲਤਾ ਨੇ ਵੀ ਪੁੱਛਣਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿ ਦੇਰ ਕਿਉਂ ਹੋਈ...।
ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਕੁਝ ਦਿਨ ਬਾਅਦ ਤਾਂ ਰਮੇਸ਼ ਨਾਥ ਨੇ ਦਫ਼ਤਰ, ਦੋਸਤਾਂ, ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਵਾਲਿਆਂ...ਸਭਨਾਂ ਤੋਂ ਛੁੱਟੀ ਲੈ ਲਈ ਸੀ। ਸਿਰਫ ਲਤਾ ਤੇ ਖ਼ੁਦ ਰਮੇਸ਼ ਨਾਥ; ਹੋਰ ਕੋਈ ਨਹੀਂ। ਲਤਾ ਲਈ ਤਾਂ ਪ੍ਰੇਮ-ਵਿਆਹ ਹੀ ਸੀ...ਪਰ ਕੀ ਸਿਰਫ ਲਤਾ ਨਾਲ ਹੀ ਪ੍ਰੇਮ ਕੀਤਾ ਸੀ ਉਹਨੇ! ਵਿਆਹ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਪਿਆਰ ਤਾਂ ਉਹ ਸੁਮਿੱਤਰਾ ਨੂੰ ਵੀ ਕਰਦਾ ਸੀ, ਫੇਰ ਅਵਿਨਾਸ਼ ਕੌਰ ਵੀ ਤਾਂ ਉਸਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਦੀਵਾਨੀ ਸੀ...ਉਹ ਤਾਂ ਉਸ ਲਈ ਕੁਝ ਵੀ ਕਰਨ ਸਕਦੀ ਸੀ। ਕਰੁਣਾ ਵੀ ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਕਿੰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਕੋਲ ਤਾਂ ਪੈਸਾ ਵੀ ਬੜਾ ਸੀ। ਫੇਰ ਲਤਾ ਹੀ ਕਿਉਂ? ਸ਼ਾਇਦ ਕਿਸੇ ਇਕ ਛਿਣ ਦੀ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਹੀ ਇਸਦਾ ਕਾਰਨ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਲਤਾ ਦੀ ਏਨੀ ਪ੍ਰਵਾਹ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਰਦਾ। ਔਰਤ-ਦੋਸਤਾਂ ਦੀ ਕਮੀ ਨਾ ਤਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕਦੀ ਸੀ, ਨਾ ਅੱਜ ਹੀ ਹੈ।
ਪਰ ਲਤਾ ਤਾਂ ਵਿਆਹਤਾ ਪਤਨੀ ਹੈ।...ਸੋ ਪਤਨੀ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਤਾਂ ਲਤਾ ਨੂੰ ਹੀ ਮਿਲਣਗੇ। ਤੇ ਰਮੇਸ਼ ਨਾਥ ਦੇ ਘਰ, ਪਤਨੀ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਅਧਿਕਾਰ ਸੀ...'ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਲੋੜਾਂ-ਥੁੜਾਂ ਦੀ ਆਦੀ ਬਣਾਅ ਲੈਣਾ।' ਰਮੇਸ਼ ਨਾਥ ਦੀ ਤਨਖ਼ਾਹ ਦਾ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਤਾਂ ਪ੍ਰੈੱਸ ਕਲੱਬ ਦੇ ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਬਿੱਲਾਂ ਵਿਚ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਦੁੱਧ, ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਕੂਲ ਦੀ ਫੀਸ, ਕਿਤਾਬਾਂ, ਕੱਪੜੇ ਸਭ ਦੂਸਰੇ ਦਰਜੇ ਦੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਨੇ।
ਕਈ ਵਾਰੀ ਤਾਂ ਲੱਗਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰਮੇਸ਼ ਨਾਥ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਹੀ ਇਕ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਕਰੋੜਾਂ ਲੋਕ ਗਰੀਬੀ ਦੀ ਰੇਖਾ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਘਿਸਟ ਰਹੇ ਨੇ, ਪਿਸ ਰਹੇ ਨੇ। ਬੱਚੇ, ਬੁੱਢੇ ਤੇ ਔਰਤਾਂ ਭੁੱਖੇ ਸੌਂਦੇ ਤੇ ਮਰ ਜਾਂਦੇ ਨੇ। ਭਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਆਪਣਾ ਫ਼ਨ ਹਰ ਦਿਮਾਗ਼ ਵਿਚ ਫੈਲਾਈ ਖੜ੍ਹਾ ਹੈ, ਤੇ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਰੰਗੀਨ-ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਸੈਂਟਰ ਖੋਲ੍ਹਣ ਵਿਚ ਰੁੱਝੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਕ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਸਾਲਾਨਾ ਖਰਚੇ ਨਾਲ ਸੈਂਕੜੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਾਲ ਭਰ ਦੀ ਰੋਟੀ ਨਸੀਬ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਮੰਤਰੀ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਸੁਲਝਾਉਣ ਖਾਤਰ ਨਿਊਯਾਰਕ ਸਥਿਤ ਯੂ.ਐਨ.ਓ. ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਐਨ ਓਵੇਂ ਹੀ ਰਮੇਸ਼ ਨਾਥ ਦੇ ਘਰ ਵਿਚ ਵੀ ਬੱਚਿਆਂ ਤੇ ਪਤਨੀ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਂ ਗਰੀਬੀ ਦੀ ਰੇਖਾ ਹੇਠ ਵਧ-ਫੁੱਲ ਰਹੀਆਂ ਨੇ। ਪਰ ਰਮੇਸ਼ ਨਾਥ ਹਰੇਕ ਸ਼ਾਮ ਪੌਣੀ ਬੋਤਲ ਅੰਦਰ ਢਾਲ ਕੇ ਸ਼ਾਹਿਤ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕਰਨ ਵਿਚ ਵਿਅਸਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਸ਼ਾਹਿਤ ਵਿਚ ਰਮੇਸ਼ ਨਾਥ ਨੇ ਆਪਣੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਥਾਂ ਬਣਾ ਲਈ ਹੈ। ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਰਸਾਲੇ ਦਾ ਸੰਪਾਦਕ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਅਲੋਚਕਾਂ ਲਈ ਉਸ ਕੋਲ ਇਕੋ ਉਤਰ ਹੈ, 'ਓ ਸਾਹਬ ਜੀ, ਅਲੋਚਕਾਂ ਦਾ ਕੀ ਐ। ਇਹ ਤਾਂ ਸਾਰੇ ਕੁੱਤੇ ਨੇ ਕੁੱਤੇ। ਜਿਹੜਾ ਹੱਡੀ ਪਾ ਦਵੇ, ਉਸਦੇ ਗੁਣਗਾਉਣ ਲੱਗ ਪੈਣਗੇ। ਮੈਂ ਕਿਸੇ ਅਲੋਚਕ ਲਈ ਸਾਹਿਤ ਨਹੀਂ ਰਚਦਾ। ਮੇਰੇ ਅੰਦਰਲੀ ਉਥਲ-ਪੁਥਲ ਸਾਹਿਤ ਬਣ ਕੇ, ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਦੀ ਏ। ਇਹ ਸਾਲੇ ਅਲੋਚਕ ਮੇਰੇ ਬਾਰੇ ਲਿਖਦੇ ਈ ਕਿਉਂ ਨੇ? ਓਇ ਬਈ, ਜੇ ਮੈਂ ਚੰਗਾ ਨਹੀਂ ਲਿਖਦਾ, ਤਾਂ ਨਕਾਰ ਦਿਓ ਮੈਨੂੰ। ਜੇ ਮੈਨੂੰ ਨਕਾਰ ਕੇ ਹਿੰਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਲਿਖ ਸਕਦੇ ਓ, ਤਾਂ ਕਰ ਵੇਖੋ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਭਰਾਵੋ...ਬਈ ਮੈਂ ਤਾਂ ਜੋ ਹਾਂ ਉਹੀ ਰਹਾਂਗਾ ਤੇ ਜੋ ਲਿਖਦਾ ਆਂ, ਓਹੀਓ ਲਿਖਾਂਗਾ।'
ਸੱਚ ਵੀ ਤਾਂ ਹੈ, ਐਨੀ ਸੁੰਦਰ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਰਚਨਾਕਾਰ ਨੂੰ ਕੋਈ ਨਕਾਰੇ ਵੀ ਤਾਂ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ? ਪਰ, ਜਦੋਂ ਇਹੀ ਆਦਮੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀ ਕੇ ਲਤਾ ਨੂੰ ਕੁੱਟ-ਮਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਮਾਂ-ਭੈਣ ਦੀਆਂ ਗਾਲ੍ਹਾਂ ਕੱਢਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਕੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ?
ਕਦੀ ਆਤਮ-ਨਮੋਸ਼ੀ ਦੇ ਪਲਾਂ ਵਿਚ ਰਮੇਸ਼ ਨਾਥ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਫਿਟਕਾਰਦਾ ਵੀ ਸੀ...'ਕੀ ਦਿੱਤਾ ਏ ਮੈਂ ਲਤਾ ਨੂੰ! ਉਸਦਾ ਸਾਰਾ ਜੀਵਨ ਹੀ ਵਿਅਰਥ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਕੀ ਬਚਿਆ ਏ ਲਤਾ ਕੋਲ?' ਪਰ ਇਹਨਾਂ ਛਿਣਾ 'ਚੋਂ ਬਾਹਰ ਆਉਂਦਿਆਂ ਹੀ ਰਮੇਸ਼ ਨਾਥ ਸੰਪਾਦਕ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਤੇ ਉਸਦੀ ਪਤਨੀ ਨੂੰ ਵੀ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਾਂਗ ਉਡੀਕ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਸੀ ਕਿ ਕਦੋਂ ਸੰਪਾਦਕ ਸਾਹਬ ਨੂੰ ਸਮਾਂ ਮਿਲੇ ਤੇ ਰਚਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪੁ ਪੜ੍ਹਨ।
ਅੱਜ ਲਤਾ ਨੂੰ ਦੇਖਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਕੁਝ ਅਜਿਹੇ ਪਲਾਂ ਵਿਚੋਂ ਲੰਘ ਰਿਹਾ ਸੀ ਰਮੇਸ਼ ਨਾਥ। ਲਤਾ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਨੂੰ ਦੇਖਦਾ ਹੋਇਆ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕੀ ਕੀ ਸੋਚਣ ਲੱਗਾ ਸੀ ਉਹ। ਤੇ ਫੇਰ ਨੀਂਦ ਨਾਲ ਅੱਖਾਂ ਹੋਰ ਭਾਰੀਆਂ ਹੋ ਗਈਆਂ ਸਨ।
ਭੂਚਾਲ ਵਰਗੀ ਗੂੰਜ ਸੁਣਾਈ ਦਿੱਤੀ ਤੇ ਰਮੇਸ਼ ਨਾਥ ਦਾ ਬੈੱਡ ਹਿਚਕੋਲੇ ਖਾਣ ਲੱਗਾ। ਰਮੇਸ਼ ਨਾਥ ਨੇ ਅੱਖਾਂ ਮੀਚਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਦੇਖਿਆ...ਸਾਹਮਣੇ, ਪਸੀਨੋ-ਪਸੀਨੀ ਹੋਈ, ਲਤਾ ਖੜ੍ਹੀ ਸੀ। ਉਹ ਬੌਂਦਲ ਗਿਆ।
“ਕਿੰਨੇ ਆਰਾਮ ਨਾਲ ਸੁੱਤੇ ਪਏ ਓ? ਸਮਝਦੇ ਕੀ ਓ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ! ਅੱਜ ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਵੇਂ ਨਹੀਂ ਸੌਣ ਦਿਆਂਗੀ। ਅੱਜ ਤੁਹਾਨੂੰ ਮੇਰੇ ਹਰੇਕ ਸਵਾਲ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦੇਣਾ ਪਏਗਾ। ਅੱਜ ਤੁਹਾਡੀ ਹਰੇਕ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਕੱਚਾ-ਚਿੱਠਾ ਤੁਹਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਖੋਲ੍ਹਣਾ ਏਂ ਮੈਂ। ਤੁਹਾਡੀ ਹਰ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਪਤਨੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਇਕ ਖਲਨਾਇਕਾ।...ਤੇ ਪਤਨੀ ਦੇ ਹੁੰਦਿਆਂ ਵੀ ਗ਼ੈਰ-ਔਰਤਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਤੁਸੀਂ, ਹੁੰਦੇ ਓ ਸਾਊ-ਨਾਇਕ।...ਤੇ ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਕੁੱਤੀਆਂ, ਹੁੰਦੀਆਂ ਨੇ ਨਾਇਕਾਵਾਂ। ਕਦੀ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਵੀ ਝਾਕ ਕੇ ਦੇਖੋ ਲੇਖਕ ਸਾਹਬ! ਏਨਾ ਕੂੜਾ ਨਜ਼ਰ ਆਏਗਾ ਕਿ ਸੜ੍ਹਾਂਦ ਦੇ ਮਾਰੇ ਉਲਟੀ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਹੋ ਜਾਏਗੀ। ਜੈਨੀਆਂ ਵਾਂਗ ਨੱਕ ਤੇ ਮੂੰਹ ਢਕਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿਓਗੇ।
“ਵੈਸੇ ਯਾਦ ਏ...ਆਪਣਾ ਵਿਆਹ ਕਦੋਂ, ਕਿੰਜ ਤੇ ਕਿਹੜੀਆਂ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿਚ ਹੋਇਆ ਸੀ? ਛੱਡ ਆਈ ਸਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ, ਇਕ ਤੁਹਾਡੀ ਖਾਤਰ ਮੈਂ। ਓਹਨੀਂ ਦਿਨੀ ਤਾਂ ਤੁਹਾਡੇ ਕਹਿਣ 'ਤੇ ਅੱਗ ਵਿਚ ਵੀ ਛਾਲ ਮਾਰ ਸਕਦੀ ਸਾਂ। ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਜਾਦੂ ਹੀ ਕੁਝ ਅਜਿਹਾ ਚੜ੍ਹਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਮੇਰੇ ਉੱਤੇ। ਤੁਸੀਂ ਤਾਂ ਇਕ ਵਾਰੀ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਓਗੇ। ਮੈਂ ਹੀ ਤੁਹਾਡੀ ਦੀਵਾਨੀ ਹੋ ਗਈ ਸਾਂ। ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਕਿਹਾ ਉਹ ਸਮਝ ਲਿਆ, ਜੋ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ ਉਹ ਵੀ ਸਮਝ ਲਿਆ।
“ਤੁਸੀਂ ਤਾਂ ਬਿਲਕੁਲ ਹੀ ਘਬਰਾ ਗਏ ਸੀ ਮੇਰੇ ਅਚਾਨਕ ਆਉਣੇ 'ਤੇ।...ਤੇ ਜੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਜ਼ਰਾ ਵੀ ਮੌਕਾ ਮਿਲਦਾ ਤਾਂ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕੀ ਕਰਦੇ। ਸ਼ਾਇਦ ਜ਼ਮੀਰ ਨਾਂਅ ਦੀ ਚੀਜ਼, ਓਦੋਂ ਤਕ ਜਿਊਂਦੀ ਸੀ ਤੁਹਾਡੇ ਅੰਦਰ...ਤਦੇ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਯਕਦਮ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ।
“ਕਿੰਨੇ ਸੁਪਨੇ ਦੇਖਦੀ ਹੁੰਦੀ ਸਾਂ, ਵਿਆਹੁਤਾ ਜੀਵਨ ਦੇ। ਕੀ ਪਤਾ ਸੀ ਵਿਆਹ ਪਿੱਛੋਂ ਇੰਜ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੁੰਦਾ ਏ। ਮੰਜੂ ਦੀਦੀ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇਖ ਕੇ ਕਿੰਨਾ ਆਨੰਦ ਆਉਂਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਦੀਦੀ, ਜੀਜਾਜੀ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਵਿਸ਼ਾਲ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਵਿਆਹ ਤਾਂ ਮਾਂ ਤੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਫੇਰ ਵੀ ਦੀਦੀ ਦੇ ਚਿਹਰੇ 'ਤੇ ਤਾਂ, ਕਦੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਨਹੀਂ ਦੇਖੀ। ਇਕ ਦਿਨ ਤਾਂ ਪੁੱਛ ਹੀ ਬੈਠੀ ਸਾਂ ਦੀਦੀ ਨੂੰ ਕਿ ਇਕ ਅਜਨਬੀ ਇਨਸਾਨ ਨਾਲ ਕਿੰਜ ਸਾਰਾ ਜੀਵਨ ਬਿਤਾਅ ਲਏਗੀ ਉਹ? ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਉਸ ਨਾਲ ਸਾਰਾ ਜੀਵਨ ਬਿਤਾਅ ਦੇਣਾ ਕੀ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਅਰਥਹੀਣ ਨਹੀਂ ਬਣਾ ਦੇਂਦਾ? ਦੀਦੀ ਨੇ ਸਿਰਫ ਇਕ ਹਲਕੀ ਜਿਹੀ ਮੁਸਕਰਾਹਟ ਹੇਠ ਮੇਰੇ ਸਵਾਲ ਦਫਨਾ ਦਿੱਤੇ ਸੀ। ਦੀਦੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਜੀਜਾ ਜੀ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਅਨੁਸਾਰ ਢਾਲ ਲਿਆ ਸੀ, ਤਾਂ ਜੀਜਾ ਜੀ ਵੀ ਤਾਂ ਦਿਨ-ਰਾਤ ਦੀਦੀ ਦੀ ਤਾਰੀਫ਼ ਕਰਦੇ ਨਹੀਂ ਸੀ ਥੱਕਦੇ ਹੁੰਦੇ। ਮੰਜੂ ਦੀਦੀ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ 'ਚੌਧਰੀ ਸਾਹਬ' ਕਹਿ ਕੇ ਬੁਲਾਉਦੇ ਨੇ ਉਹ। ਘਰ ਦੀ ਚੌਧਰੀ, ਮੰਜੂ ਦੀਦੀ ਹੀ ਤਾਂ ਏ। ਕਿੰਨੇ ਮਾਨ ਨਾਲ ਦੀਦੀ ਕਹਿੰਦੀ ਏ ਕਿ ਉਹਦੇ ਪਤੀ ਵਰਗਾ ਇਨਸਾਨ ਹੋਰ ਕੋਈ ਹੋ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ। ਕਾਸ਼! ਮੈਂ ਵੀ ਇੰਜ ਕਹਿ ਸਕਦੀ।
“ਵੈਸੇ ਤਾਂ ਕਹਿ ਵੀ ਸਕਦੀ ਹਾਂ ਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਵਰਗਾ ਕੋਈ ਦੂਸਰਾ ਇਨਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੀ ਕਿਸਮ ਦੇ ਇਕੋ-ਇਕ ਆਦਮੀ ਹੋ ਜਿਹੜੇ ਕਦੀ ਵੀ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਦੇ ਹੋ ਕੇ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਸਕਦੇ। ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਇਹੀ ਮਲਾਲ਼ ਰਹੇਗਾ ਕਿ ਮੇਰਾ ਪਤੀ ਕਦੀ ਵੀ ਪੂਰਨ ਰੂਪ ਵਿਚ ਮੇਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਕਰੂਣਾ, ਸੁਮਿੱਤਰਾ, ਰੀਟਾ, ਮਿਰਿੰਡਾ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿੰਨੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਹੋਇਆ ਏ ਮੇਰਾ ਪਤੀ। ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਤਾਂ ਮੈਂ ਹੀ ਤੁਹਾਡੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਹੁੰਦੀ ਸਾਂ। ਪਰ ਅੱਜ ਤੁਹਾਡੇ ਦੋ-ਦੋ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਮਾਂ ਬਣਨ ਪਿੱਛੋਂ ਮੇਰੇ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਉਹ ਨਮਕ ਕਿੱਥੇ ਰਹਿ ਗਿਆ ਏ ਕਿ ਤੁਹਾਡੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਬਣ ਸਕਾਂ।
“ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਬਣਨਾ ਤਾਂ ਇਕ ਪਾਸੇ ਰਿਹਾ, ਮੇਰੇ ਲਈ ਤਾਂ ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਵੀ ਕੁਝ ਖਾਸ ਹੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਹੁੰਦੇ ਨੇ। ਤੁਹਾਡੀ ਕਿਸੇ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੇ ਕਿਸੇ ਪਿਛਲੇ ਜਨਮ ਦਾ ਪਾਪ ਹੁੰਦੀ ਆਂ, ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਦੂਜੀ ਵਿਚ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਕਿਸੇ ਗਾਲ੍ਹ ਬਰੋਬਰ। ਆਪਣੀ ਇਕ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਇਹ ਵੀ ਲਿਖਿਆ ਸੀ, 'ਘਰ ਆਉਂਦਿਆਂ ਹੀ ਜਦੋਂ ਪਤਨੀ ਦੀ ਸੂਰਤ ਦੇਖਦਾ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਲੋੜਾਂ-ਥੁੜਾਂ ਦੀ ਮੂਰਤ ਮੇਰੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਣ ਖਲੋਤੀ ਹੈ।' ਤੁਹਾਡੀ ਹਰੇਕ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਮੈਂ ਇਕ ਬਕਬਕ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਵਾਹਯਾਤ ਕਿਸਮ ਦੀ ਜ਼ਨਾਨੀ ਆਂ...ਝਗੜਾਲੂ, ਈਰਖਾਲੂ, ਬਦਦਿਮਾਗ਼, ਬੇਵਕੂਫ਼ ਤੇ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕੀ ਕੀ। ਜਦੋਂ ਜਦੋਂ ਆਪਣੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਤੁਸੀਂ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕਿਸੇ ਸਬਜ਼-ਪਰੀ ਨਾਲ ਤੋਲਿਆ, ਤਾਂ ਮੈਂ ਉਹਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਊਣੀ ਹੀ ਰਹੀ ਹਾਂ।
“ਰਮੇਸ਼ ਨਾਥ ਜੀ ਅੱਜ ਮੈਂ ਹਾਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ...ਮੈਂ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਬੜੀ ਵਾਰੀ ਹਾਰ ਕੇ ਦੇਖ ਲਿਆ। ਮੈਂ ਸਮਝਦੀ ਸਾਂ ਇਨਸਾਨ ਦੀ ਅੱਛਾਈ ਦੀ ਤਾਰੀਫ਼ ਤਾਂ ਹੋਣੀ ਹੀ ਚਾਹੀਦੀ ਏ। ਪਰ ਚੰਗਿਆਈ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਸਾਹਮਣੇ ਵਾਲਾ ਇਨਸਾਨ ਵੀ ਤਾਂ ਚੰਗਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਏ ਨਾ...
“ਹੁਣ ਹੋਰ ਨਹੀਂ। ਇਹ ਤਾਂ ਮੇਰੀ ਬੇਵਕੂਫ਼ੀ ਹੀ ਸੀ ਕਿ ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਉਹ ਸਭ ਕੁਝ ਕਰਨ ਦਿੱਤਾ ਜੋ ਕੁਝ ਤੁਸੀਂ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਓ। ਮੈਂ ਸਦਾ ਇਹੀ ਮੰਨਦੀ ਰਹੀ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਇਕ ਲੇਖਕ ਓ ਇਸ ਲਈ ਹੋਰਨਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵੱਖਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਓ। ਤੇ ਤੁਸੀਂ ਇਸੇ ਗੱਲ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਉਠਾਉਂਦੇ ਰਹੇ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਲੇਖਕ ਓ, ਤੁਹਾਨੂੰ ਉਹ ਹਰੇਕ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਏ ਜਿਸਦੀ ਇਕ ਆਮ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਮਨਾਹੀ ਹੁੰਦੀ ਏ। ਮੈਂ ਪੁੱਛਦੀ ਆਂ, ਤੁਹਾਡੀ ਸਮੱਸਿਆ ਕੀ ਹੈ? ਔਰਤ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ? ਕਿਉਂ ਤੁਸੀਂ ਪੂਛ ਹਿਲਾਉਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦੇਂਦੇ ਓ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਔਰਤ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ? ਔਰਤ ਤੁਹਾਡੀ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਕਿਉਂ ਹੈ?
“ਤੁਹਾਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕਹਾਣੀ 'ਚਿੱਤਕਾਰ' ਚੇਤੇ ਈ? ਉਸ ਵਿਚ ਤੁਸੀਂ ਲਿਖਿਆ ਸੀ ਕਿ ਅਨੁਜਾ ਦੂਸਰੇ ਸ਼ਹਿਰ 'ਚੋਂ ਆਈ ਸੀ ਤੇ ਤੁਸੀਂ ਉਸਨੂੰ ਮਿਲਣ ਗਏ ਸੌ? ਕਿੰਨਾ ਘਿਣੌਨਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਬੰਨ੍ਹਿਆ ਸੀ ਤੁਸੀਂ, ਉਸ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ, ਅਨੁਜਾ ਦੇ ਸਰੀਰ ਦਾ। ਉਸਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ, ਹੋਂਠ, ਗਰਦਨ, ਛਾਤੀਆਂ, ਧੁੰਨੀ, ਯੋਨੀ ਹਰ ਅੰਗ ਨੂੰ ਨੰਗਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਤੁਸੀਂ। ਕੀ ਉਸ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਕਲਪਣਾ ਮੰਨਿਆਂ ਜਾ ਸਕਦਾ ਏ? ਨਹੀਂ। ਮੈਂ ਜਾਣਦੀ ਆਂ, ਅਨੁਜਾ ਕੌਣ ਏ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਜ਼ਰਾ ਵੀ ਸ਼ਰਮ ਨਹੀਂ ਆਈ ਉਸ ਔਰਤ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਾਠਕਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਨੰਗਾ ਕਰਨ ਲੱਗਿਆਂ, ਜਿਸਨੇ ਪੂਰੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਸਰੀਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ ਸੀ!
“ਹੈ ਨਾ ਮਜ਼ੇਦਾਰ ਗੱਲ ਕਿ ਘਰ ਵਿਚ ਭੀੜ ਦੇ ਇਕੱਲੇਪਨ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਹੋ ਕੇ ਤੁਸੀਂ ਅਨੁਜਾ ਨਾਲ ਹੋਟਲ ਵਿਚ ਉਸਦੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਭੋਗਣ ਗਏ। ਮੈਂ ਤੇ ਬੱਚੇ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਭੀੜ ਹਾਂ। ਤੇ ਬਈ ਅਨੁਜਾ ਵੀ ਤਾਂ ਦੋ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਮਾਂ ਏਂ। ਫੇਰ ਉਸਦੇ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਿਹੜਾ ਆਨੰਦ ਆਉਣ ਲੱਗਦਾ ਏ। ਸੱਚੀ ਗੱਲ ਤਾਂ ਇਹ ਹੈ ਰਮੇਸ਼ ਨਾਥ ਜੀ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਨੱਠਦੇ ਓ; ਡਰਦੇ ਹੋ। ਹਾਂ, ਅਨੁਜਾ ਦੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਭੋਗ ਕੇ ਤੁਸੀਂ ਤਣਾਅ ਤੋਂ ਮੁਕਤੀ ਪਾ ਸਕਦੇ ਸੀ ਕਿ ਅਨੁਜਾ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਤੁਹਾਡੀ ਕੋਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨਹੀਂ। ਉਸਨੂੰ ਵੀ ਤੁਹਾਡਾ ਸਰੀਰ ਭੋਗਣ ਵਿਚ ਹੀ ਰੂਚੀ ਸੀ ਤੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਵੀ ਸਰੀਰ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਕੋਈ ਸਰੋਕਾਰ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਤੁਹਾਡੇ ਵਰਗੇ 'ਸੂਡੋ ਇੰਟਲੈਕਚੁਅਲ' ਗੱਲਾਂ ਤਾਂ ਬੜੀਆਂ ਉੱਚੀਆਂ ਕਰਦੇ ਨੇ। ਪਰ ਔਰਤ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦਿਆਂ ਹੀ ਕੁੱਤੇ ਵਾਂਗ ਪੂਛ ਹਿਲਾਉਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੇ ਨੇ। ਉਦੇਸ਼ ਤੁਹਾਡਾ ਸਭਨਾਂ ਦਾ ਇਕੋ ਹੁੰਦਾ ਏ ਕਿ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤੁਸੀਂ ਉਸਦੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਭੋਗ ਲਓ। ਤੁਸੀਂ ਤੇ ਤੁਹਾਡੇ ਦੋਸਤ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕੁੜੀਆਂ ਬਾਰੇ ਮਜ਼ੇ ਲੈ ਲੈ ਕੇ ਤੇ ਭੱਦੀਆਂ ਸੈਨਤਾਂ ਕਰ-ਕਰ ਕੇ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੇ ਓ, ਉਹ ਸਭ ਮੈਥੋਂ ਲੁਕਿਆ ਥੋੜ੍ਹਾ ਈ ਏ।
“ਤੇ ਫੇਰ ਕਮਾਲ ਦੀ ਗੱਲ ਤਾਂ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਅਨੁਜਾ ਦੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਭੋਗ ਕੇ, ਉਸਦੇ ਇਕ ਇਕ ਅੰਗ ਦਾ ਚਟਖਾਰੇਦਾਰ ਵਰਨਣ ਕਰਕੇ, ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਕੋਲ ਵਾਪਸ ਆ ਗਏ। ਤੇ ਵਾਪਸ ਆਉਂਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਆਪਣੀਆਂ ਦੋਗਲੀਆਂ-ਗੱਲਾਂ ਕਰ ਕਰ ਕੇ ਆਪਣੇ ਹੀਰੋ ਬਣਨ ਦੇ ਲੋਭ ਨੂੰ ਵਰਜ ਨਹੀਂ ਸਕੇ ਤੁਸੀਂ।...ਕੀ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਤੁਹਾਨੂੰ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਦੀ ਕੁਰਲਾਹਟ ਸੁਣਾਈ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ?
“ਹੀਰੋ ਸਾਹਬ ਮੈਂ ਤੁਹਾਥੋਂ ਹੀ ਪੁੱਛ ਲੈਂਦੀ ਹਾਂ ਕਿ ਕੀ ਦਿੱਤਾ ਏ ਤੁਸੀਂ ਅੱਜ ਤਕ ਮੈਨੂੰ ਜਾਂ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ? ਐ ਸਮਾਜ ਦੇ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀ ਪ੍ਰਾਣੀ, ਮਮਤਾ ਤਾਂ ਸਾਡੀ ਪਹਿਲੀ ਬੱਚੀ ਸੀ। ਫੇਰ ਵੀ ਕੁੜੀ ਦੇ ਜੰਮ ਪੈਣ 'ਤੇ ਕੈਸਾ ਕੁਸੈਲਾ-ਮੂੰਹ ਬਣਾਇਆ ਸੀ ਤੁਸੀਂ? ਜਿਵੇਂ ਕਿਸੇ ਨੇ ਕੌੜੀ ਦਵਾਈ ਦੀ ਗੋਲੀ ਮੂੰਹ ਵਿਚ ਪਾ ਦਿੱਤੀ ਹੋਵੇ। ਉਹ ਤਾਂ ਚੰਗਾ ਹੋਇਆ ਕਿ ਮਮਤਾ ਪਿੱਛੋਂ ਸੰਦੀਪ ਹੋ ਗਿਆ...ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਮੈਨੂੰ ਦੋ ਕੁੜੀਆਂ ਜੰਮਣ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਵਿਚ ਘਰੋਂ ਹੀ ਕੱਢ ਦੇਂਦੇ।
“ਅੱਜ ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸੰਦੀਪ ਵਿਚ ਵੀ ਕੋਈ ਰੂਚੀ ਨਹੀਂ। ਕੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਤਾ ਏ ਕਿ ਮਮਤਾ ਤੇ ਸੰਦੀਪ ਦਾ ਸਕੂਲ ਕਿੱਥੇ ਹੈ? ਉਹਨਾਂ ਦਾ 'ਹੋਮ-ਵਰਕ' ਕਿੰਜ ਜਾਂ ਕਿਵੇਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ? ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਯੂਨੀਫਾਰਮ ਕਦੋਂ ਜਾਂ ਕਿੱਥੋਂ ਆਉਂਦੀ ਏ? ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਫੀਸ ਕਦੋਂ ਦੇਣੀ ਹੁੰਦੀ ਏ? ਕੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਦਾ ਖਿਆਲ ਹੈ ਤੁਹਾਨੂੰ? ਲੇਖਕ ਆਮ ਆਦਮੀ ਨਾਲੋਂ ਭਿੰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਤਾਂ ਮੈਂ ਮੰਨਦੀ ਆਂ। ਪਰ ਆਮ ਆਦਮੀ ਵਾਂਗ ਲੇਖਕ ਵਿਆਹ ਕਿਉਂ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਹੈ ਫੇਰ? ਬੱਚੇ ਕਿਉਂ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ? ਆਮ ਆਦਮੀ ਵਾਂਗ ਲੇਖਕ ਮਜ਼ਾ ਤਾਂ ਲੈਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਆਮ ਆਦਮੀ ਵਾਂਗ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਨਿਭਾਉਣ ਵੇਲੇ ਲੇਖਕ ਦੀ ਨਾਨੀ ਕਿਉਂ ਮਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ?
“ਹੋਰ ਵੀ ਤਾਂ ਲੇਖਕ ਨੇ; ਉਹ ਸਾਰੇ ਕਿੰਜ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਆਪਣੇ ਘਰ ਵਾਪਸ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੇ ਨੇ? ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਹਰ ਸ਼ਾਮ ਪ੍ਰੈੱਸ-ਕਲੱਬ ਵਿਚ ਜਾ ਕੇ ਪੀਣ ਦੀ ਭਲ਼ ਉਠਦੀ? ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੇਖਕਾਂ ਤੇ ਸੰਪਾਦਕਾਂ ਦੇ ਘਰੀਂ ਗਈ ਹਾਂ ਮੈਂ, ਕਿਉਂ ਸਾਡਾ ਘਰ ਓਹੋ ਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ? ਕਿਉਂ ਮੇਰੇ ਬੱਚੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਸੂਰਤ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਤਰਸ ਜਾਂਦੇ ਨੇ? ਸਵੇਰੇ ਜਦੋਂ ਬੱਚੇ ਸਕੂਲ ਜਾਂਦੇ ਨੇ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਸੁੱਤੇ ਪਏ ਹੁੰਦੇ ਓ, ਤੇ ਡੂੰਘੀ ਰਾਤੇ ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਨਸ਼ੇ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਘਰ ਵਾਪਸ ਆਉਂਦੇ ਓ ਤਾਂ ਬੱਚੇ ਸੌਂ ਚੁੱਕੇ ਹੁੰਦੇ ਨੇ। ਕਿਉਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਦੀ ਇੱਛਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਕਿ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਗੱਲਾਂ ਕਰੋਂ, ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਹੱਸੋ-ਖੇਡੋਂ? ਤੁਹਾਨੂੰ ਯਾਦ ਹੈ ਕਿ ਕਦੀ ਸਾਡੇ ਬੱਚੇ ਵੀ ਤੋਤਲੀ ਜ਼ੁਬਾਨ ਵਿਚ ਬੋਲਦੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ? ਕੀ ਕਦੀ ਤੁਸੀਂ ਉਹਨਾਂ ਲਈ ਘੋੜਾ ਬਣੇ? ਜੇ ਮੇਰੇ ਪ੍ਰਤੀ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਕੀ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਤੀ ਆਪਣਾ ਕੋਈ ਫਰਜ਼ ਤੁਸੀਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ? ਜਾਂ ਫੇਰ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਪੈਸੇ ਦੇ ਕੇ ਮੁਕਤ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਓ ਤੁਸੀਂ?
“ਤੇ ਪੈਸੇ ਵੀ ਕਿੰਨੇ ਦੇਂਦੇ ਓ? ਕੀ ਕਦੀ ਸੋਚਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਪੈਸਿਆਂ ਨਾਲ ਮੈਂ ਘਰ ਕਿੰਜ ਚਲਾਉਂਦੀ ਆਂ? ਕੀ ਤੁਹਾਡੀ ਕਿਸੇ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਵੀ ਆਇਆ ਕਿ ਤੁਹਾਡੀ ਪਤਨੀ ਏਨੇ ਥੋੜ੍ਹੇ ਪੈਸਿਆਂ ਵਿਚ ਮਹੀਨੇ ਭਰ ਦਾ ਖਰਚਾ ਕਿੰਜ ਚਲਾ ਰਹੀ ਹੈ? ਇਸ ਝੌਂਪੜੀ ਵਰਗੇ ਮਹਿਲ ਵਿਚ, ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਮਾਹੌਲ ਵਿਚ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪਾਲ ਰਹੀ ਆਂ ਮੈਂ? ਪਿਛਲੇ ਹਫ਼ਤੇ ਕਿੰਨਾ ਸ਼ਰਮਿੰਦਾ ਹੋਣਾ ਪਿਆ ਮੈਨੂੰ। ਅਚਾਨਕ ਮਹਿਤਾ ਜੀ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਪਤਨੀ ਆ ਗਏ ਸਨ। ਘਰੇ ਇਕ ਤਿੱਪ ਦੁੱਧ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਫੋਕੀ ਚਾਹ ਈ ਪਿਆ ਸਕਾਂ। ਸਤਾਈ ਤਾਰੀਖ਼ ਸੀ। ਉਸ ਦਿਨ ਘਰੇ ਏਨੇ ਪੈਸੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿ ਬਾਜ਼ਾਰੋਂ ਅੱਧਾ ਲਿਟਰ ਦੁੱਧ ਮੰਗਵਾ ਲੈਂਦੀ। ਅੱਜ ਤਕ ਮਹਿਤਾ ਜੀ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਪਤਨੀ ਨਾਲ ਅੱਖਾਂ ਨਹੀਂ ਮਿਲਾ ਸਕਦੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕਿੰਜ ਸਮਝਾਵਾਂ ਕਿ ਇਕ ਮਹਾਨ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਦੀ ਪਤਨੀ ਹੋਣ ਦਾ ਕੀ ਕੀ ਮੁੱਲ ਤਾਰਣਾ ਪੈਂਦਾ ਏ। ਇਸ ਨਾਲੋਂ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਹਾਪੁੜ ਵਿਚ ਹੀ ਚੰਗੇ ਸੀ। ਗੁਜਾਰਾ ਚੰਗਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਸੁਰਸਾ ਮਹਾਨਗਰੀ ਵਿਚ ਤਾਂ ਸਦਾ ਹੀ ਪੈਸਿਆਂ ਦੀ ਤੋਟ ਪਈ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।
“ਪੈਸਿਆਂ ਦੀ ਤੋਟ ਕਰਕੇ ਹੀ ਤਾਂ ਅੱਜ ਤਕ ਮੇਰਾ ਇਲਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਿਆ। ਛਾਤੀ ਵਿਚ ਇਕ ਸਾਲ ਤੋਂ ਗਿਲਟੀ ਹੈ। ਪਰ ਤੁਸੀਂ ਤਾਂ ਅੱਜ ਤਕ ਟੈਸਟ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਰਵਾਇਆ। ਕਿੰਨੀ ਵਾਰੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਵਾ ਚੁੱਕੀ ਹਾਂ। ਪਰ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਦੇ ਇਲਾਜ਼ ਲਈ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਸਮਾਂ ਹੀ ਕਿੱਥੇ?...ਪਿਛਲੇ ਹਫ਼ਤੇ ਤਾਂ ਵਾਅਦਾ ਵੀ ਕਰਕੇ ਗਏ ਸੀ ਕਿ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਮੈਨੂੰ ਹਸਪਤਾਲ ਜ਼ਰੂਰ ਲੈ ਚੱਲੋਗੇ। ਤੇ ਫੇਰ ਟਾਟਾ ਹਸਪਤਾਲ ਤਾਂ ਤੁਹਾਡੇ ਪ੍ਰੈੱਸ-ਕਲੱਬ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਹੀ ਨੇੜੇ ਹੈ। ਉੱਥੋਂ ਹੀ ਤਾਂ ਟੈਸਟ ਕਵਾਉਣੇ ਨੇ। ਪਰ ਤੁਸੀਂ ਤਾਂ ਉਸ ਰਾਤ ਨਸ਼ੇ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਡਿੱਗਦੇ-ਢੈਂਦੇ, ਤਿੰਨ ਵਜੇ ਵਾਪਸ ਆਏ ਸੌ। ਕਮਲੀ ਹੋ ਗਈ ਸਾਂ ਤੁਹਾਡੇ ਦੋਸਤਾਂ ਨੂੰ ਫ਼ੋਨ ਕਰ-ਕਰ ਕੇ।
“ਕਈ ਵਾਰੀ ਤਾਂ ਸੋਚਦੀ ਹਾਂ, ਇਹ ਗਿਲਟੀ ਕੈਂਸਰ ਹੀ ਨਿਕਲੇ ਤੇ ਮੈਨੂੰ ਜੀਵਨ ਤੋ ਮੁਕਤੀ ਮਿਲ ਜਾਏ। ਫੇਰ ਤੁਸੀਂ ਜਿੰਨੀਆਂ ਚਾਹੋ ਸਹੇਲੀਆਂ ਨਾਲ ਐਸ਼ ਕਰ ਲੈਣਾ। ਪਰ ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਏਨਾ ਵੀ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਹੀਂ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਮਮਤਾ ਤੇ ਸੰਦੀਪ ਦਾ ਜ਼ਰਾ ਵੀ ਖ਼ਿਆਲ ਰੱਖ ਸਕੋਗੇ। ਮੇਰੇ ਦੋਨੇਂ ਬੱਚੇ ਤਾਂ ਸੜਕ ਦੇ ਭਿਖਾਰੀ ਬਣ ਜਾਣਗੇ। ਨਹੀਂ, ਅਜਿਹੀ ਮੁਕਤੀ ਦੀ ਮੈਨੂੰ ਲੋੜ ਨਹੀਂ।
“ਹਾਂ ਮੁਕਤੀ ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਨਾ ਮੈਥੋਂ। ਅੱਜ ਵਾਲੀ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਵੀ ਤਾਂ ਇਹੀ ਲਿਖ ਰਹੇ ਸੀ ਨਾ ਕਿ ਤੰਗ ਆ ਗਏ ਹੋ ਇਕ-ਰਸ ਜੀਵਨ ਜਿਊਂਦੇ ਹੋਏ। ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਮੁਕਤੀ ਦੇ ਦਿਆਂ, ਚਾਹੇ ਪੰਦਰਾਂ ਵੀਹ ਦਿਨ ਲਈ ਹੀ ਸਹੀ। ਐ ਮਹਾਨ ਲੇਖਕ! ਤੈਂ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਵਿਚ ਸ਼ਕਤੀ ਲੱਭਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ? ਸਿਰਫ ਮੁਕਤੀ ਕਿਉਂ ਚਾਹੀ? ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਹੀ ਤਾਂ ਤੇਰੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਭਟਕਣ ਹੈ। ਨੈਨੀਤਾਲ ਜਾਂ ਮੰਸੂਰੀ ਦੀਆਂ ਪਹਾੜੀਆਂ ਵਿਚ ਕੀ ਲੱਭਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਏਂ? ਕੀ ਮਿਲੇਗਾ ਤੈਨੂੰ ਉੱਥੇ?...ਤੂੰ...ਤੂੰ ਪਲਾਇਨ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਤੇ ਜਿਊਂਦੀ-ਜਾਗਦੀ ਮਿਸਾਲ ਏਂ। ਬਈ ਜੇ ਜੀਵਨ ਤੋਂ ਏਨਾ ਹੀ ਅੱਕ ਗਿਆ ਏਂ, ਤੇ ਸੱਚਮੁੱਚ ਹੀ ਮੈਥੋਂ ਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤੀ ਚਾਹੁੰਦਾ ਏਂ, ਤਾਂ ਜਾਹ, ਤੇ ਲੈ ਲੈ ਸਨਿਆਸ। ਭੌਂਦਾ-ਭਟਦਾ ਫਿਰ ਹਿਮਾਲਿਆ ਦੀਆਂ ਕੰਦਰਾਵਾਂ ਵਿਚ। ਮੈਂ ਵੀ ਆਪਣੇ ਮਨ ਨੂੰ ਸਮਝਾ ਲਵਾਂਗੀ। ਪਰ ਇਹ ਵੀ ਕੀ ਕਿ ਤੇਰੇ ਹਰੇਕ ਨਾਟਕ ਪਿੱਛੇ ਕੋਈ ਮੰਸ਼ਾ ਛੁਪਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪੰਦਰਾਂ-ਵੀਹ ਦਿਨ ਘਰੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿ ਕੇ ਕਿੰਨਾ ਕੁ ਤਰੋਤਾਜ਼ਾ ਹੋ ਜਾਵੇਂਗਾ ਤੂੰ? ਹੁਣ ਕਿਹੜੀ ਸਹੇਲੀ ਨਾਲ ਐਸ਼ ਕਰਨ ਦਾ ਪ੍ਰੋਗ੍ਰਾਮ ਬਣਾ ਰਿਹਾ ਏਂ?...ਜਾਹ, ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਮੁਕਤ ਕਰਦੀ ਹਾਂ। ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਅੱਜ ਤਕ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ।
“ਪਰ ਆਪਣੇ ਵਿਆਹੁਤਾ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਅੱਜ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰੀ ਮੈਂ ਵੀ ਤੈਥੋਂ ਕੁਝ ਮੰਗਦੀ ਹਾਂ। ਆਪਣੇ ਸ਼ਰਾਬੀ ਪਤੀ ਦੀਆਂ ਗਾਲ੍ਹਾਂ ਤੇ ਮਾਰ ਖਾ-ਖਾ ਕੇ, ਮੈਂ ਅੱਕ ਗਈ ਹਾਂ, ਇਸ ਜੀਵਨ ਤੋਂ। ਅੱਕ ਗਈ ਹਾਂ, ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਤਰਸਾਅ-ਤਰਸਾਅ ਕੇ ਪਾਲਨ ਤੋਂ...ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਮੈਂ ਵੀ ਜਿਊਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹਾਂ ਰਮੇਸ਼ ਨਾਥ! ਥੋੜ੍ਹੇ ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਤੂੰ ਵੀ ਮੈਨੂੰ ਮੁਕਤੀ ਦੇ ਦੇ!...ਮੈਂ...ਮੈਂ ਵੀ ਇਕ ਸਰੀਰ ਦੇਖਿਆ ਹੈ। ਮੈਂ ਵੀ ਉਸਨੂੰ ਭੋਗਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹਾਂ। ਇਹ ਮੇਰਾ ਵਾਅਦਾ ਹੈ ਕਿ ਵਾਪਸ ਜ਼ਰੂਰ ਆਵਾਂਗੀ। ਤੇ ਮੈਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ ਕਿ ਤੂੰ ਵੀ ਮੈਨੂੰ ਓਵੇਂ ਹੀ ਅਪਣਾਅ ਲਏਂਗਾ, ਜਿਵੇਂ ਤੇਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਤੇਰੀ ਪਤਨੀ ਤੈਨੂੰ ਅਪਣਾਅ ਲੈਂਦੀ ਹੈ...ਤੇ ਮੈਂ ਵੀ ਤੈਨੂੰ ਵਿਸਥਾਰ ਸਮੇਤ ਉਸ ਸਰੀਰ ਦਾ ਬਿਓਰਾ ਦਿਆਂਗੀ...ਉਹਨਾਂ ਤਾਕਤਵਰ ਬਾਹਾਂ, ਚੌੜੇ ਵਾਲਾਂ ਭਰੇ ਸੀਨੇ, ਸਰੀਰ ਦੀ ਮਹਿਕ ਤੇ ਲਿੰਗ ਦੀ ਪੂਰੀ ਰਿਪੋਰਟ ਦਿਆਂਗੀ ਲਿਖਾਰੀ ਸਾਹਬ। ਬੋਲੋ! ਤੁਸੀਂ ਮੈਨੂੰ ਮੁਕਤੀ ਦਿਓਗੇ ਨਾ?...ਬੋਲੋ...ਬੋਲੋ...ਬੋਲੋ।”
ਘਬਰਾ ਕੇ ਉਠ ਬੈਠਾ ਹੋਇਆ ਰਮੇਸ਼ ਨਾਥ। ਸਥਿਤੀ ਸਮਝਣ ਵਿਚ ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਲੱਗਿਆ ਉਸਨੂੰ । ਗਲਾ ਖੁਸ਼ਕ ਹੋਇਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਆਵਾਜ਼ ਗਲੇ ਵਿਚ ਫਸ ਗਈ ਜਾਪਦੀ ਸੀ। ਦੇਖਿਆ, ਲਤਾ ਓਵੇਂ ਦੀ ਜਿਵੇਂ ਸੁੱਤੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਤਾਂ ਕੀ ਉਹ ਸੁਪਨਾ ਦੇਖ ਰਿਹਾ ਸੀ? ਹਾਂ! ਇਹ ਤਾਂ ਸੁਪਨਾ ਹੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ...ਇਕ ਮਾੜਾ ਸੁਪਨਾ। ਰਮੇਸ਼ ਨਾਥ ਉਠਿਆ, ਇਕ ਗਲਾਸ ਪਾਣੀ ਪੀਤਾ। ਲਤਾ ਵੱਲ ਦੇਖਿਆ।...ਤੇ ਆਪਣੀ ਕਹਾਣੀ ਵਾਲੇ ਵਰਕੇ ਚੁੱਕੇ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਟੁਕੜੇ ਟੁਕੜੇ ਕਰ ਦਿੱਤੇ।
--- --- ---

ਉਡਾਨ... :: ਲੇਖਕ : ਤੇਜੇਂਦਰ ਸ਼ਰਮਾ

ਉਡਾਨ... :: ਲੇਖਕ : ਤੇਜੇਂਦਰ ਸ਼ਰਮਾ
ਅਨੁਵਾਦ : ਮਹਿੰਦਰ ਬੇਦੀ ਜੈਤੋ

ਬੰਬਈ ਮੈਥੋਂ ਛੁੱਟ ਰਹੀ ਏ। ਗੱਡੀ ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਤੋਂ ਦੂਰ, ਦਿੱਲੀ ਵੱਲ, ਲਈ ਜਾ ਰਹੀ ਏ। ਕੀ ਮੈਂ ਦਿੱਲੀ ਵਾਪਸ ਜਾਣ ਲਈ ਇੱਥੇ ਆਈ ਸਾਂ? ਇੰਜ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਸੀ ਸੋਚਿਆ ਮੈਂ। ਹੋਰ ਵੀ ਕਿਸ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਹੋਏਗਾ? ਪਿਤਾ ਜੀ ਕਹਿ ਰਹੇ ਸੀ, 'ਵੀਨੂ ਬੇਟਾ, ਹੁਣ ਤੂੰ ਏਅਰ-ਹੋਸਟੇਸ ਬਣ ਗਈ ਏਂ...ਮੇਰੇ ਤਾਂ ਸਿਰ ਦਾ ਭਾਰ ਲੱਥ ਗਿਐ। ਆਪਣੇ ਭਰਾ-ਭੈਣਾ ਨੂੰ, ਤੂੰ ਈਂ ਸਿਰੇ ਲਾਉਣਾ ਏਂ ਹੁਣ।' ਕਿੰਨਾ ਪਿਆਰ ਕਰਦੇ ਨੇ ਉਹ ਮੈਨੂੰ! ਹਰ ਵੇਲੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮੇਰੀ ਈ ਚਿੰਤਾ ਲੱਗੀ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ। ਮੈਂ ਇਕੱਲੀ ਕਿੰਜ ਬੰਬਈ ਵਰਗੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਰਹਾਂਗੀ। ਮੇਰੇ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਤੇ ਰਹਿਣ ਦੀ ਚਿੰਤਾ।
ਬਾਂਦਰਾ ਦੇ ਹੋਸਟਲ ਵਿਚੋਂ ਕੱਟੜਾ ਨੀਲ, ਚਾਂਦਨੀ ਚੌਂਕ, ਵਿਚ ਮੁੜ ਵਾਪਸੀ! ਇਹ ਸਭ ਮੈਨੂੰ ਬੜਾ ਓਪਰਾ-ਓਪਰਾ ਕਿਉਂ ਲੱਗ ਰਿਹਾ ਏ? ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਘਰ ਵਾਪਸ ਈ ਤਾਂ ਜਾ ਰਾਹੀ ਆਂ।
ਘਰ! ਕੀ ਉਹ ਘਰ ਏ? ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੇ ਸਰੀਰ ਵਾਂਗਰ ਓਵਰ-ਟਾਈਮ ਕਰ ਕਰ ਕੇ ਥੋਥਾ-ਬੋਦਾ ਹੋਇਆ ਪਿਆ ਏ। ਦਾਦਾ ਜੀ ਨੇ ਕਦੀ ਪੰਦਰਾਂ ਰੁਪਏ ਮਹੀਨੇ ਕਰਾਏ 'ਤੇ ਲਿਆ ਸੀ। ਪਿਤਾ ਜੀ ਅੱਜ ਵੀ ਪੰਦਰਾਂ ਰੁਪਏ ਈ ਦੇ ਰਹੇ ਨੇ। ਛੱਤ ਦੇ ਲਿਫੇ ਹੋਏ ਸ਼ਤੀਰ, ਅੰਗੀਠੀ ਤੇ ਸਟੋਵ ਦੇ ਧੂੰਏ ਕਾਰਨ ਲਟਕਦੇ ਹੋਏ ਕਾਲੇ ਜਾਲੇ। ਪਿਛਲੇ ਸਤ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਘਰ ਨੂੰ ਕਲੀ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਰਵਾਈ ਜਾ ਸਕੀ। ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਤਾਂ ਕਦੀ ਵੀ ਉਸ ਘਰ ਦੇ ਹਨੇਰਿਆਂ ਨੂੰ ਪਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੀ। ਉਸ ਘਰ ਵਿਚ ਵਾਪਸ ਜਾਵਾਂਗੀ ਮੈਂ। ਨਾਲੀ ਵਿਚ ਵਗਦਾ ਗੰਦਾ ਪਾਣੀ ਤੇ ਨੱਕ ਸਾੜਵੀਂ ਬੋ! ਕਿਉਂ ਨਾ ਜੰਜ਼ੀਰ ਖਿੱਚ ਕੇ ਹੇਠਾਂ ਉਤਰ ਜਾਵਾਂ?...ਪਰ ਵਾਪਸ ਤਾਂ ਜਾਣਾ ਈ ਪਏਗਾ, ਬੰਬਈ ਵਿਚ ਹੁਣ ਮੇਰਾ ਹੈ-ਈ ਕੌਣ? ਨੀਲਮ ਵੀ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਮੈਨੂੰ ਭੁੱਲ ਜਾਏਗੀ। ਕੌਣ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਯਾਦ ਰੱਖਦਾ ਏ!
“ਵੀਨਾ ਜਦ ਮੈਂ ਬੰਬਈ ਆਈ ਸਾਂ, ਤਾਂ ਤੇਰੀ ਜਿੰਨੀ ਭਾਗਾਂਵਾਲੀ ਨਹੀਂ ਸਾਂ। ਇੱਥੇ, ਇਸੇ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਇਕੱਲੀ ਪਈ ਇਹਨਾਂ ਕੰਧਾਂ ਨੂੰ ਘੂਰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ। ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਇਸ ਨੌਕਰੀ ਤੇ ਬੰਬਈ ਦੋਨਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਨਫ਼ਰਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਪਰ ਹੁਣ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਆਦਤ ਪੈ ਗਈ ਏ।”
“ਨੀਲਮ ਮੈਂ ਵੀ ਸੋਚਦੀ ਆਂ, ਸੱਚਮੁੱਚ ਕਿੰਨੀ ਭਾਗਾਂਵਾਲੀ ਆਂ ਮੈਂ! ਬੀ.ਏ. ਕਰਦਿਆਂ ਈ ਇਹ ਏਅਰ ਹੋਸਟੇਸ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਤੇ ਤੇਰੇ ਵਰਗੀ ਸਹੇਲੀ...ਮੇਰੇ ਵਰਗੀ ਭਾਗਵਾਨ ਸ਼ਾਇਦ ਈ ਕੋਈ ਹੋਰ ਹੋਏ।”
ਭਾਗਵਾਨ! ਕੀ ਅਰਥ ਸੀ ਉਸ ਸ਼ਬਦ ਦੇ? ਕੀ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਮਾਂ-ਬਾਪ, ਭਰਾ-ਭੈਣਾ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਬੰਬਈ ਵਿਚ ਰਹਿਣ ਕਰਕੇ ਭਾਗਵਾਨ ਸਾਂ?...ਤੇ ਅੱਜ ਜਦੋਂ ਆਪਣੇ ਘਰ ਵਾਪਸ ਜਾ ਰਹੀ ਆਂ ਤਾਂ ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਅਭਾਗੀ ਸਮਝ ਰਹੀ ਆਂ!
ਕੀ ਮੈਨੂੰ ਫੇਰ ਉਸੇ ਸੜਕ ਉੱਤੇ ਵਾਰ ਵਾਰ ਤੁਰਨਾ ਪਏਗਾ, ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਮੇਰੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਵੀਹ ਸਾਲ ਬੀਤੇ ਸੀ? ਫਤਹਿ ਪੁਰੀ ਦੀ ਮਸਜਿਦ ਤੋਂ ਲਾਲ ਕਿਲੇ ਤਕ...ਰਸਤੇ ਵਿਚ ਟਾਊਨ-ਹਾਲ, ਫੁਆਰਾ, ਕੋਤਵਾਲੀ, ਸੀਸ-ਗੰਜ ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ, ਚਰਚ, ਸ਼ਿਵਜੀ ਦਾ ਮੰਦਰ, ਮੋਤੀ ਸਿਨੇਮਾ ਤੇ ਪੰਛੀਆਂ ਦਾ ਹਸਪਤਾਲ...ਕਿਸ ਸ਼ਾਨ ਨਾਲ ਦੁਨੀਆਂ ਨੂੰ ਜਿਊਣਾ ਸਿਖਾਉਂਦੇ ਨੇ! ਕਿਧਰੇ ਪੂਰੀਆਂ ਵਿਕ ਰਹੀਆਂ ਨੇ, ਤੇ ਕਿਤੇ ਕੋਈ ਹਕੀਮ ਸਾਹਬ ਮੁੱਛਾਂ ਨੂੰ ਤਾਅ ਦੇਂਦੇ ਹੋਏ ਮਰਦਾਨਗੀ ਵੇਚ ਰਹੇ ਨੇ। ਪਰ ਮੇਰੇ ਮਨ ਦੀ ਕਮਜ਼ੋਰੀ, ਮੈਨੂੰ ਕਿੱਥੇ ਲੈ ਜਾਏਗੀ? ਹੈ ਕੋਈ, ਇਸਦਾ ਇਲਾਜ਼?
ਮੇਰੇ ਸਾਹਮਣੇ ਬੈਠਾ ਮੁੰਡਾ ਕੇਡੀ ਬੇਹਯਾਈ ਨਾਲ ਮੈਨੂੰ ਘੂਰ ਰਿਹਾ ਏ! ਘੂਰਦਾ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਰਾਜੂ ਵੀ ਸੀ...ਪਰ ਕਿੰਨੇ ਪਿਆਰ ਨਾਲ! ਉਸਦੀ ਤਾਂ ਬਾਤ ਹੀ ਕੁਛ ਹੋਰ ਸੀ। ਨੀਲੇ ਰੰਗ ਦੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਵਿਚ ਉਸਦਾ ਵਿਅਕਤੀਤਵ ਕੇਡਾ ਨਿੱਖਰਿਆ ਹੁੰਦਾ ਸੀ! ਉਸਦੇ ਗੋਰੇ ਰੰਗ 'ਤੇ ਮੁੱਛਾਂ ਕਿੰਨੀਆਂ ਫੱਬਦੀਆਂ ਸਨ! ਪਹਿਲੀ ਨਜ਼ਰੇ ਈ ਉਹ ਮੈਨੂੰ ਕੁਛ ਖਾਸ ਈ ਚੰਗਾ ਲੱਗਿਆ ਸੀ। ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਘਰ ਵੀ ਤਾਂ ਲੈ ਗਿਆ ਸੀ। ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਮਿਲਵਾਇਆ ਸੀ।
“ਵੀਨਾ! ਅੱਜ ਤੈਨੂੰ ਮਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲਵਾਣ ਲੈ ਜਾਣਾ ਏਂ। ਤੂੰ ਸਾੜ੍ਹੀ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਆਵੀਂ, ਉਹੀ ਪੀਲੀ ਸਾੜ੍ਹੀ। ਉਸ ਵਿਚ ਤੂੰ ਬੜੀ ਪਿਆਰੀ ਲੱਗਦੀ ਏਂ।”
“ਰਾਜੂ, ਮੈਨੂੰ ਪਸੰਦ ਕਰ ਲੈਣਗੇ ਮਾਂ-ਜੀ?”
“ਜਿਹੜਾ ਤੈਨੂੰ ਪਸੰਦ ਨਾ ਕਰੂ, ਉਸਦੀ ਆਪਣੀ ਨਜ਼ਰ 'ਚ ਕੋਈ ਦੋਸ਼ ਹੋਊ ਬਈ।”
ਦੋਸ਼! ਕਿਸ ਨੂੰ ਦੋਸ਼ੀ ਕਹਾਂ ਮੈਂ? ਇਹਨਾਂ ਛੇ ਮਹੀਨਿਆਂ 'ਚ ਕਿੰਨਾਂ ਲੰਮਾਂ ਸਫਰ ਕਰ ਆਈ ਆਂ। ਹੱਸਦੀ-ਖੇਡਦੀ ਵੀਨੂ ਤੋਂ ਇਕ ਗੰਭੀਰ ਚਿੰਤਨਸ਼ੀਲ ਕੁੜੀ ਬਣ ਗਈ ਆਂ ਮੈਂ।
ਗੱਡੀ ਸੂਰਤ ਸਟੇਸ਼ਨ 'ਤੇ ਰੁਕੀ ਏ। ਉਹ ਮੁੰਡਾ ਹੁਣ ਵੀ ਢੀਠਾਂ ਵਾਂਗ ਮੇਰੇ ਵੱਲ ਤੱਕ ਰਿਹਾ ਏ। ਚਾਹਵਾਲਾ 'ਚਾਏ ਗਰਮ' ਦੀਆਂ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਲਾ ਰਿਹਾ ਏ। ਕੀ ਇਹ ਵੀ ਏਅਰ ਹੋਸਟੇਸ ਦਾ ਈ ਦੂਜਾ ਰੂਪ ਏ? ਕੀ ਮੈਂ ਵੀ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ ਵਿਚ ਚਾਹ-ਕਾਫੀ ਲਈ ਪੁੱਛਦੀ ਇੰਜ ਹੀ ਲੱਗਦੀ ਹੋਵਾਂਗੀ?...ਨਹੀਂ!...ਮੈਂ ਐਸੀ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ। ਮੈਂ ਸਿਰਫ ਚਾਹ ਜਾਂ ਸ਼ਰਾਬ ਵੇਚਣ ਵਾਲੀ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ ਮੈਂ। ਮੈਂ ਤਾਂ ਏਅਰ ਹੋਸਟੇਸ ਸਾਂ। ਮੇਰਾ ਕੰਮ ਸੀ ਯਾਤਰੀਆਂ ਦੇ ਆਰਾਮ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ। ਮੈਂ ਤਾਂ ਘਰ ਦੀ ਮਾਲਕਨ ਵਾਂਗ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਆਓ-ਭਾਗਤ ਕਰਦੀ ਸਾਂ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਖਾਣਾ ਖੁਆਉਣਾ ਤਾਂ ਸਿਰਫ 'ਇਕ ਕੰਮ' ਸੀ। ਮੈਂ ਤਾਂ ਹੋਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਕਰਦੀ ਸਾਂ। 'ਕੰਪਾਰਟਮੈਂਟ' ਦੀ ਹਰੇਕ ਚੀਜ਼ ਪੀਲੀ-ਜਿਹੀ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣ ਲੱਗੀ। ਅੱਖਾਂ ਅੱਗੇ ਹਨੇਰਾ ਜਿਹਾ ਆ ਗਿਆ। ਕੀ ਹਨੇਰਾ ਵੀ ਗੂੜ੍ਹਾ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੀਲਾ ਹੁੰਦਾ ਏ?
“ਤੇਰੀ ਯੂਨੀਫਾਰਮ ਦੀ ਸਾੜ੍ਹੀ ਦੇ ਦੋ ਰੰਗ ਨੇ...ਪੀਲਾ ਤੇ ਹਰਾ। ਦੋਨਾਂ ਵਿਚ ਕਾਲੇ ਤੇ ਲਾਲ ਰੰਗ ਦੇ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਨੇ। ਵੀਨੂ ਤੈਨੂੰ ਕਿਹੜਾ ਰੰਗ ਪਸੰਦ ਏ ?”
“ਜੀ, ਪੀਲਾ, ਮੈਡਮ !”
ਮਿਸਟਰ ਸ਼ਾਹ ਮੇਰੀ ਕਲਾਸ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਉਣ ਆਉਂਦੇ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਮੁੱਛਾਂ ਕੁਝ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਈ ਸਨ। ਉਹ ਚਿਹਰੇ ਤੋਂ ਈ ਕੋਈ ਮੇਜਰ ਜਾਂ ਕਰਨਲ ਲੱਗਦੇ ਸਨ। ਪਰ ਸੀ, ਬੜੇ ਈ ਨੇਕ ਦਿਲ ਆਦਮੀ। ਮੈਨੂੰ ਚੀਜਾਂ ਤੇ ਵਾਈਨ ਦੇ ਨਾਂ ਕਦੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਯਾਦ ਰਹਿੰਦੇ। ਸਾਰੇ ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਨਾਂ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਮੈਨੂੰ ਕਦੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਤਾੜਿਆ। ਹਮੇਸ਼ਾ ਵੀਨੂ ਬੇਟਾ ਕਹਿ ਕੇ ਈ ਬੁਲਾਂਦੇ ਸਨ। ਏਅਰ ਲਾਈਨ ਦੇ ਹੋਰ ਲੋਕ ਤਾਂ 'ਹਨੀ', 'ਡਾਰਲਿੰਗ' ਤੇ 'ਲਵ' ਈ ਬੁਲਾਂਦੇ ਨੇ ਸਾਰੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ। ਕਾਸ਼! ਉਹ ਇਹਨਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਅਰਥ ਸਮਝ ਸਕਦੇ! ਅਰਥਾਂ ਪੱਖੋਂ ਕੋਰੇ ਲੋਕ!
ਮੇਰੀ ਪਹਿਲੀ ਫਲਾਈਟ ਦੁਬਈ ਤੇ ਮਸਕਟ ਲਈ ਸੀ। ਏਅਰ ਲਾਈਨ ਵਿਚ ਨਵਾਂ ਨਿਯਮ ਬਨਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਟ੍ਰੇਨੀਜ਼ ਸਿਰਫ ਗਲਫ ਫਲਾਈਟਸ 'ਤੇ ਹੀ ਜਾਣਗੇ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਲੰਦਨ ਜਾਂ ਲੰਮੀ ਫਲਾਈਟਸ 'ਤੇ ਨਹੀਂ ਭੇਜਿਆ ਜਾਏਗਾ।
“ਓਇ ਬਈ ਵੀਨੂ, ਜਦ ਮੈਂ ਟ੍ਰੇਨੀ ਸੀ ਤਾਂ ਪਹਿਲੀ ਫਲਾਈਟ 'ਤੇ ਹੀ ਹਾਂਗਕਾਂਗ ਗਈ ਸੀ। ਤੁਹਾਡੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਕਿਸਮਤ ਤਾਂ ਦੁਬਈ ਤੱਕ ਹੀ ਸਿਮਟ ਗਈ ਏ।”
ਨੀਲੂ ਬੇਗ਼ਮ, ਜੇ ਕਿਸਮਤ ਦੀ ਖਰਾਬੀ ਏਥੇ ਤਕ ਈ ਰੁਕ ਜਾਏ ਤਾਂ ਬੜਾ ਏ, ਕਿਤੇ ਵਧਦੀ ਓ ਨਾ ਜਾਏ।
ਮੈਨੂੰ ਹੋਸਟਲ 'ਚੋਂ ਲੈਣ ਲਈ ਏਅਰਲਾਈਨ ਦੀ ਗੱਡੀ ਆਈ ਸੀ। ਉਸ ਵਿਚ ਇਕ ਹੋਸਟੇਸ ਤੇ ਦੋ ਪਰਸਰ ਵੀ ਬੈਠੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਪਰਸਰ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਮਰਦਾਨਾ-ਹੋਸਟੇਸ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਆਂ। ਮੈਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਕਰਵਾਈ। ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਸਾਰੇ ਜਣੇ ਇਕ ਆਫਿਸ ਵਿਚ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ। ਉੱਥੇ ਵੀ ਮੈਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਬਾਰੇ ਦੱਸਣਾ ਸੀ। ਯੂਨੀਫਾਰਮ ਵਿਚ ਸਾਰੇ ਚਿਹਰੇ ਇਕੋ ਜਿਹੇ ਲੱਗ ਰਹੇ ਸਨ। ਮੈਂ ਘਬਰਾਹਟ ਵਿਚ ਕਈ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਬਾਰੇ ਦੋ ਜਾਂ ਤਿੰਨ ਵਾਰੀ ਦੱਸ ਗਈ। ਮੇਰੀ ਚੈਕ ਹੋਸਟੇਸ ਨੇ ਮੇਰਾ ਹੌਸਲਾ ਵਧਾਇਆ ਤੇ ਫਲਾਈਟ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿਚ ਕੁਝ ਹਦਾਇਤਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰੀ ਅੰਦਰੋਂ ਦੇਖ ਕੇ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਉੱਤੇ ਕਾਬੂ ਨਹੀਂ ਸੀ ਰੱਖ ਸਕੀ। ਇਕ ਗਰੀਬ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਬੱਚੀ ਤੇ 382 ਸੀਟਾਂ ਵਾਲਾ ਦੈਂਤ-ਆਕਾਰ ਜੰਬੋ ਜੇਟ। ਫਲਾਈਟ ਵਿਚ ਐਲਾਨ ਵੀ ਮੈਂ ਕਰਨੇ ਸਨ। ਮੈਂ ਬੋਲਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਹੰਝੂ ਬਾਹਰ ਆਉਣ ਲਈ ਮਚਲਣ ਲੱਗੇ। ਘਬਰਾਹਟ, ਖੁਸ਼ੀ ਤੇ ਮੌਕੇ ਦੀ ਨਜ਼ਾਕਤ ਸਭੇ ਆਪਣਾ ਰੰਗ ਵਿਖਾਲ ਰਹੇ ਸਨ। ਜਹਾਜ਼ ਦੇ ਉਡਦਿਆਂ ਹੀ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਇਕ ਝਟਕਾ ਜਿਹਾ ਲੱਗਿਆ। ਖਿੜਕੀ ਵਿਚੋਂ ਝਾਕ ਕੇ ਦੇਖਿਆ ਤਾਂ ਬੰਬਈ ਰਾਤ ਦੀਆਂ ਬਾਹਾਂ ਵਿਚ ਬਿਜਲੀ ਬਣ ਕੇ ਚਮਕ ਰਹੀ ਸੀ। ਜੁਗਨੂੰਆਂ ਦੀਆਂ ਕਤਾਰਾਂ ਵਾਂਗ ਲੱਗ ਰਹੀਆਂ ਸਨ, ਸ਼ਹਿਰ ਦੀਆਂ ਬੱਤੀਆਂ...।
ਗੱਡੀ ਆਪਣੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਵੱਲ ਦੌੜੀ ਜਾ ਰਹੀ ਏ। ਦਰਖ਼ਤ ਪਿੱਛੇ ਰਹਿੰਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਨੇ। ਨੰਗਧੜ ਬੱਚੇ, ਟੱਡੀਆਂ-ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਗੱਡੀ ਵੱਲ ਦੇਖ ਰਹੇ ਨੇ। ਜਿਵੇਂ ਕੋਈ ਲੋਹੇ ਦਾ ਦੈਂਤ ਦਹਾੜਦਾ ਹੋਇਆ ਨੱਸਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੋਏ। ਕਦੀ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ ਦੇਖ ਕੇ ਮੇਰੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵੀ ਇੰਜ ਹੀ ਟੱਡੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ। ਖੁੱਲ੍ਹੀਆਂ ਤੇ ਫੈਲੀਆਂ ਹੋਈਆਂ! ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਵੀ ਆਈਕੈਰਸ ਵਾਂਗ ਉਡਾਨ ਭਰਨ ਨੂੰ ਕਰਦਾ ਹੋਏਗਾ। ਉਸੇ ਵਾਂਗ ਮੇਰੇ ਖੰਭ ਵੀ ਗਲ ਗਏ ਨੇ। ਮੈਂ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਆਣ ਡਿੱਗੀ ਆਂ। ਆਕਾਸ਼ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਬਾਹਾਂ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਸਮੇਟ ਸਕੀ।
ਸਾਹਮਣੇ ਬੈਠੇ ਮੁੰਡੇ ਨੇ ਗੁਫਾ ਵਰਗਾ ਮੂੰਹ ਅੱਡ ਕੇ ਉਬਾਸੀ ਲਈ, ਤਾਂ ਕੀੜੇ ਖਾਧੀਆਂ ਦਾੜ੍ਹਾਂ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੀਆਂ।
“ਤੂੰ ਆਪਣੇ ਦੰਦ ਡਾਕਟਰ ਨੂੰ ਦਿਖਾਅ ਵੀਨੂ, ਹੁਣੇ ਤੇਰੀ ਇਕ ਦਾੜ੍ਹ ਨੂੰ ਕੀੜਾ ਲੱਗ ਗਿਆ ਏ।”
“ਤੈਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਮੇਰੀ ਕਿੰਨੀ ਫਿਕਰ ਰਹਿੰਦੀ ਏ ਰਾਜੂ, ਚੱਲ ਹੁਣੇ ਡਾਕਟਰ ਅਰੋੜਾ ਨੂੰ ਦਿਖਾਅ ਲੈਂਦੇ ਆਂ।”
ਚਾਚਾ ਜੀ ਦੀ ਦਾੜ੍ਹ ਨੂੰ ਵੀ ਕੀੜਾ ਲੱਗ ਗਿਆ ਸੀ। ਕਿੰਨੀ ਪੀੜ ਹੋਈ ਸੀ ਉਹਨਾਂ ਦੇ! ਉਹ ਅਮਰੀਕਾ ਤੋਂ ਦਿੱਲੀ ਆਏ ਹੋਏ ਸਨ। ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੇ ਨਾਲ ਮੈਂ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ 'ਤੇ ਲੈਣ ਗਈ ਸਾਂ। ਚਾਚੀ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਆਈ ਸੀ। ਚਾਚਾ-ਚਾਚੀ ਸਾਡੇ ਘਰ ਨਾ ਆ ਕੇ ਸਿੱਧੇ ਭੂਆ ਕੇ ਘਰ, ਲੋਧੀ ਕਾਲੋਨੀ, ਚਲੇ ਗਏ ਸਨ। ਗਰੀਬ ਭਰਾ ਦੇ ਘਰ ਨਾਲੋਂ ਅਮੀਰ ਭੈਣ ਦਾ ਘਰ ਕਿਤੇ ਵਧ ਸੁਹਾਉਂਦਾ ਹੋਏਗਾ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ। ਪਿਤਾ ਜੀ ਵੀ ਤਾਂ ਸਤਯਕਾਮ ਬਣੇ ਰਹਿੰਦੇ ਨੇ। ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਲੈਂਦੇ ਹੋਰਾਂ ਵਾਂਗ ਰਿਸ਼ਵਤ? ਸਾਡਾ ਵੀ ਇਕ ਸੁੰਦਰ ਘਰ ਹੁੰਦਾ। ਗਰੀਬੀ, ਸਰਾਲ ਵਾਂਗ ਸਾਡੇ ਘਰ ਨੂੰ ਨਾ ਨਿਗਲਦੀ। ਚਾਚੀ ਸਾਡੇ ਘਰ ਵੀ ਤਾਂ ਆਈ ਸੀ।
“ਵੀਨੂ! ਬੜੀ ਵੱਡੀ ਹੋ ਗਈ ਏਂ! ਸੋਹਣੀ ਖਾਸੀ ਨਿਕਲ ਆਈ ਏਂ। ਤੈਨੂੰ ਤਾਂ ਫਿਲਮਾਂ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਫੇਰ ਇਹ ਏਅਰ ਹੋਸਟੇਸ!” ਏਅਰ ਹੋਸਟੇਸ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਈ ਮੇਰੇ ਸਾਰੇ ਸਰੀਰ 'ਚ ਸੀਤ ਲਹਿਰ ਦੌੜ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਅਨੂ ਦੀ ਭੈਣ ਮਧੂ ਵੀ ਤਾਂ ਏਅਰ ਹੋਸਟੇਸ ਏ। ਹੋਰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਅਕਰਖਣ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਮੈਨੂੰ ਅਨੂ ਤੋਂ ਇਹੋ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਮਿਲੀ ਸੀ ਕਿ ਮੈਂ ਵੀ ਏਅਰ ਹੋਸਟੇਸ ਬਣਾ। ਕਿੰਜ ਚਟਖਾਰੇ ਲੈ ਲੈ ਕੇ ਆਪਣੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਯਾਤਰਾ ਦੇ ਕਿੱਸੇ ਸੁਣਾਉਂਦੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ ਮੈਨੂੰ! ਮਧੂ ਦੀਦੀ ਦਾ ਜੀਵਨ ਤਾਂ ਫਾਈਵ ਸਟਾਰ ਹੋਟਲਾਂ ਦੇ ਗਲੈਮਰ ਵਿਚ ਈ ਬੀਤਦਾ ਰਿਹਾ ਏ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਘਰ ਹਰੇਕ ਕੰਮ ਲਈ ਸਪਰੇ ਇਸਤੇਮਾਲ ਹੁੰਦਾ ਏ, ਇੱਥੋਂ ਤਕ ਕਿ ਮੱਛਰ ਮਾਰਨ ਲਈ ਵੀ ਦੀਦੀ ਲੰਦਨ ਤੋਂ ਸਪਰੇ ਲਿਆਉਂਦੀ ਏ। ਉਸ ਦਿਨ ਤਾਂ ਹੱਦ ਈ ਹੋ ਗਈ, ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਮਧੂ ਦੀਦੀ ਨੂੰ ਛੂਹ ਕੇ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਕੀ ਏਅਰ ਹੋਸਟੇਸ ਵੀ ਹੱਡ-ਮਾਸ ਦੀ ਈ ਬਣੀ ਹੁੰਦੀ ਏ?
“ਤੂੰ ਏਨੀ ਘਬਰਾਈ ਕਿਉਂ ਹੋਈ ਏਂ, ਵੀਨੂ? ਅਨੂ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਅਕਸਰ ਤੇਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਏ। ਜਿਵੇਂ ਮੈਂ ਅਨੂ ਦੀ ਦੀਦੀ ਓਵੇਂ ਹੀ ਤੇਰੀ ਵੀ। ਹਾਂ, ਤੈਨੂੰ ਹੋਸਟੇਸ ਬਣਨ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਏ ਨਾ?”
“ਸ਼ੌਕ, ਦੀਦੀ! ਇਹੋ ਤਾਂ ਮੇਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਏਂ। ਪੰਛੀਆਂ ਵਾਂਗ ਖੰਭ ਲੱਗ ਜਾਣਗੇ ਮੇਰੇ। ਅੱਜ ਲੰਦਨ ਤੇ ਕੱਲ੍ਹ ਸਿਡਨੀ। ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇਖਾਂਗੀ ਮੈਂ। ਕੀ ਇੰਜ ਹੋ ਸਕਦਾ ਏ, ਮਧੂ ਦੀਦੀ?”
“ਓਇ ਬਈ, ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ! ਪਹਿਲਾਂ ਪੜ੍ਹਾਈ ਤਾਂ ਪੂਰੀ ਕਰ ਲੈ ਆਪਣੀ। ਹੁਣ ਤਾਂ ਬੀ.ਏ. ਪੂਰੀ ਹੋਣ 'ਚ ਡੇਢ ਸਾਲ ਈ ਬਾਕੀ ਰਹਿ ਗਿਆ ਏ।”
ਡੇਢ ਸਾਲ। ਕਿੰਨਾਂ ਥੋੜ੍ਹਾ ਲੱਗਦਾ ਏ ਸੁਣਨ ਵਿਚ, ਤੇ ਬੀਤਾਉਣਾ ਹੋਏ ਤਾਂ ਸਦੀਆਂ ਵਾਂਗਰ। ਆਕਾਸ਼ ਵਿਚ ਉਡਦੇ ਹਰੇਕ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਤੱਕਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ, ਉਹਨੀਂ ਦਿਨੀ। ਆਪਣੀ ਧੁਨ ਵਿਚ ਹੀ ਮਸਤ ਰਹਿਣ ਲੱਗ ਪਈ ਸਾਂ ਮੈਂ। ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਕੰਮ ਵਿਚ ਮੇਰੀ ਰੂਚੀ ਈ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੁੰਦੀ।
ਗੱਡੀ ਯਕਦਮ ਰੁਕ ਗਈ ਏ। ਬਾਹਰ ਕੋਈ ਸਟੇਸ਼ਟ ਵੀ ਨਹੀਂ। ਬਿਲਕੁਲ ਉਜਾੜ-ਬੀਆਬਾਨ ਏ। ਦੂਰ ਤਕ ਦਰਖ਼ਤ ਖੜ੍ਹੇ ਨੇ। ਗੱਡੀ ਨੂੰ ਖੜ੍ਹੀ ਦੇਖ ਕੇ ਉਹ ਵੀ ਖਲੋ ਗਏ ਨੇ। ਜਿਵੇਂ ਗੱਡੀ ਦਾ ਹਾਲਚਾਲ ਪੁੱਛ ਰਹੇ ਹੋਣ। ਦੌੜ ਸਮਾਪਤ ਹੋ ਗਈ ਜਾਪਦੀ ਏ, ਪਰ ਮੇਰੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਤਾਂ ਹਾਲੇ ਦੂਰ ਏ। ਡੱਬੇ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਬੱਚੇ ਦੇ ਰੋਣ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਆਉਣ ਲੱਗ ਪਈ। ਉਸਦੀ ਮਾਂ ਉਸਨੂੰ ਤਾੜ ਰਹੀ ਏ। ਮਾਂਵਾਂ ਤਾਂ ਤਾੜਦੀਆਂ ਈ ਹੁੰਦੀਆਂ ਨੇ।
“ਵੀਨੂ ਤੂੰ ਏਅਰ ਹੋਸਟੇਸ ਨਹੀਂ ਬਣਨਾ। ਸਾਡੇ ਖਾਨਦਾਨ ਵਿਚ ਅੱਜ ਤਾਈਂ ਕਦੀ ਕੋਈ ਕੁੜੀ ਅਜਿਹੀ ਮਟਰ-ਗਸ਼ਤੀ ਵਾਲੀ ਨੌਕਰੀ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਗਈ। ਕਿਸ ਦੇ ਭਰੋਸੇ 'ਤੇ ਤੈਨੂੰ ਦੇਸ਼-ਵਿਦੇਸ਼ ਜਾਣ ਦਿਆਂ? ਤੂੰ ਬੀ.ਏ. ਪੂਰੀ ਕਰ ਲੈ, ਤਾਂ ਤੇਰੇ ਹੱਥ ਪੀਲੇ ਕਰ ਦਿਆਂਗੀ। ਮੈਨੂੰ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦੀ ਤੇਰੀ ਕਮਾਈ। ਰੁੱਖੀ-ਸੁੱਕੀ ਖਾ ਲਵਾਂਗੇ, ਪਰ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਐਸੀ ਬੇਸ਼ਰਮ ਨੌਕਰੀ ਨਹੀਂ ਕਰਨ ਦਿਆਂਗੇ। ਉਹ ਪੁਰੀ ਸਾਹਬ ਦੀ ਛੋਕਰੀ ਮਧੂ ਨੂੰ ਦੇਖੋ,ਕੇਹੇ ਕੱਪੜੇ ਪਾਂਦੀ ਏ, ਰਾਮ ਰਾਮ। ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ ਕੁੜੀ ਏ ਕਿ ਮੁੰਡਾ! ਸੁਣ ਲਿਆ ਨਾ ਤੂੰ?”
ਮੈਂ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਮਨ ਦੀ ਗੱਲ ਬੜਾ ਚਿਰ ਪਹਿਲਾਂ ਈ ਸੁਣ ਚੁੱਕੀ ਸਾਂ। ਏਅਰ ਹੋਸਟੇਸ ਬਣਨਾ ਈ ਮੇਰੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ। ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੇ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਵਾਂਗ ਫੇਰ ਮੇਰਾ ਸਾਥ ਦਿੱਤਾ। ਤੇ ਮੈਂ ਏਅਰ ਹੋਸਟੇਸ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਲਈ ਅਰਜ਼ੀ ਭੇਜ ਦਿੱਤੀ। ਲਗਭਗ ਦੋ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ ਮੈਨੂੰ ਇੰਟਰਵਿਊ ਲਈ ਬੁਲਾਇਆ ਗਿਆ। ਇੰਟਰਵਿਊ ਲਈ ਜਾਂਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਮੇਰੀਆਂ ਲੱਤਾਂ ਕੰਬ ਰਹੀਆਂ ਸੀ। ਗਲਾ ਖ਼ੁਸ਼ਕ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਫੇਰ ਵੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਉੱਤੇ ਕਾਬੂ ਰੱਖਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਮੈਂ ਹਰੇਕ ਸਵਾਲ ਦਾ ਜਵਾਬ ਬੜੇ ਸਹਿਜ ਮਤੇ ਨਾਲ ਦਿੱਤਾ...।
ਫੇਰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਉਡੀਕ ਤੇ ਪੂਰੇ ਪੰਜ ਮਹੀਨੇ ਬੀਤ ਗਏ। ਫੇਰ ਇਕ ਦਿਨ ਏਅਰ ਲਾਈਨ ਦੀ ਚਿੱਠੀ ਆ-ਈ ਪਹੁੰਚੀ ਕਿ ਮੇਰੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਹੋ ਗਈ ਏ। ਦਿਨਕਰ ਤੇ ਮੀਨੂ ਬੜੇ ਖੁਸ਼ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਦੀਦੀ ਏਅਰ ਹੋਸਟੇਸ ਜੋ ਬਣ ਗਈ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਤਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਈ ਆਪਣੀਆਂ ਫਰਮਾਇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਮੈਨੂੰ ਫੜਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਮੇਰੇ ਪੈਰ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਨਹੀਂ ਸੀ ਟਿਕ ਰਹੇ। ਮੇਰਾ ਸੁਪਨਾ ਮੇਰੇ ਕਿੰਨਾ ਨੇੜੇ ਸੀ! ਤੇ ਸੱਚ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ।
“ਪਿਤਾ ਜੀ, ਮੇਰੇ ਨਿਯੁਕਤੀ-ਪੱਤਰ ਆ ਗਿਆ ਏ। ਮੈਂ ਦਸ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਬੰਬਈ ਪਹੁੰਚਣਾ ਏਂ...ਹੁਣੇ ਤੋਂ ਤਿਆਰੀ ਕਰਨੀ ਪਏਗੀ।”
“ਹਾਂ ਬੇਟਾ, ਮੈਂ ਵੀ ਇਹੋ ਸੋਚ ਰਿਹਾਂ। ਤੇਰੇ ਲਈ ਨਵੇਂ ਕਪੜੇ...ਤੇ ਸਾਡੀ ਬੇਟੀ ਚੇਅਰ-ਕਾਰ ਵਿਚ ਜਾਏਗੀ। ਤੂੰ ਚਿੰਤਾ ਨਾ ਕਰ ਬੇਟਾ, ਮੈਂ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰ ਲਵਾਂਗਾ।”
ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰ ਲਏ। ਦੱਸਿਆ ਤਕ ਨਹੀਂ ਕਿ ਕਿੱਥੋਂ ਕਰਜਾ ਲਿਆ। ਮੈਂ ਤਾਂ ਉਹ ਕਰਜਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਲਾਹ ਸਕੀ।
ਬੰਬਈ ਵਿਚ ਮਾਮੀ ਦੇ ਵਤੀਰੇ ਨੇ ਇਕ ਹਫਤੇ ਵਿਚ ਈ ਦੱਸ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਰਹਿਣ ਲਈ ਹੋਸਟਲ ਲੱਭਣਾ ਪਏਗਾ। ਨੀਲਮ ਨੇ ਮੇਰੀ ਕਿੰਨੀ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਓਹਨੀਂ ਦਿਨੀ...ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਵਾਲੇ ਸਾਰੇ ਫਰਜ਼ ਓਟ ਲਏ ਸੀ ਉਸਨੇ। ਮੈਨੂੰ ਪੈਸੇ ਵੀ ਕਿੰਨੇ ਮਿਲਦੇ ਸੀ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਦੌਰਾਨ! ਤੇ ਫੇਰ ਬੰਬਈ ਵਰਗੇ ਮਹਾਨਗਰ ਦੇ ਹੋਸਟਲ ਵਿਚ ਰਹਿਣਾ। ਹਰ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨੀ ਦਾ ਇਕੋ ਹੱਲ ਸੀ...ਨੀਲਮ।
“ਵੀਨੂ, ਤੇਰੇ ਲਈ ਲੰਦਨ ਤੋਂ ਇਹ ਲਿਪਸਟਿਕ ਤੇ ਨੇਲ-ਪਾਲਸ਼ ਲਿਆਈ ਆਂ। ਹਾਂ, ਇਹ ਡਰੈਸ ਵੀ ਤੇਰੀ ਈ ਏ।”
“ਨੀਲੂ, ਏਨੀ ਚੰਗੀ ਨਾ ਬਣ ਕਿ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਛੋਟੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨ ਲੱਗਾਂ।”
“ਬਕਵਾਸ ਨਹੀਂ ਕਰੀਦੀ, ਮੈਂ ਕੋਈ ਅਹਿਸਾਨ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਹੀ ਤੇਰੇ 'ਤੇ।”
“ਨੀਲੂ, ਕੀ ਮੈਂ ਵੀ ਕਦੀ ਲੰਦਨ ਜਾਵਾਂਗੀ? ਮੇਰੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸੁਪਨਾ ਵੀ ਸੱਚ ਹੋਏਗਾ?”
“ਹੁਣ ਤਾਂ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਪੂਰੀ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਏ ਤੇਰੇ। ਬਸ, ਅਗਲੇ ਮਹੀਨੇ ਹੀ ਤੇਰੀ ਫਲਾਇੰਗ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਏਗੀ। ਲੰਦਨ ਜਾਣ ਲੱਗੇਂ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਭੁੱਲ ਨਾ ਜਾਵੀਂ।”
“ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਕਿੰਜ ਭੁੱਲ ਸਕਦੀ ਆਂ ਨੀਲੂ? ਮੇਰੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਦਾ ਸੋਮਾ ਤਾਂ ਤੂੰ ਈ ਏਂ।” 'ਦਿੱਲੀ 'ਚ ਵੀ ਸਦਾ ਤੇਰੇ ਬਾਰੇ 'ਚ ਈ ਸੋਚਾਂਗੀ'
ਗੱਡੀ ਫੇਰ ਰੁਕ ਗਈ ਏ। ਬਾਹਰ ਸਟੇਸ਼ਨ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆ ਰਿਹਾ। ਹਨੇਰਾ ਕੁਝ ਗੂੜ੍ਹਾ ਹੋ ਗਿਆ ਏ, ਬਾਹਰ ਵੀ ਤੇ ਅੰਦਰ ਵੀ। ਕੁਝ ਵੀ ਦਿਖਾਈ ਨਹੀਂ ਦੇ ਰਿਹਾ। ਰਾਜੂ, ਨੀਲਮ, ਪਿਤਾ ਜੀ, ਮਾਂ, ਬਾਂਦਰਾ, ਚਾਂਦਨੀ ਚੌਕ, ਦਿੱਲੀ, ਬੰਬਈ...ਸਭ ਇਕ ਫਿਲਮ ਵਰਗੇ ਲੱਗ ਰਹੇ ਨੇ। ਗੱਡੀ ਦੇ ਹਨੇਰੇ ਵਿਚ ਇਹ ਫਿਲਮ ਪਰਤੱਖ ਰੂਪ ਵਿਚ ਜਾਰੀ ਏ। ਹਨੇਰੇ ਵਿਚ ਵੀ ਉਹ ਮੁੰਡਾ ਮੈਨੂੰ ਬਿੱਲੀ ਵਰਗੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਘੂਰ ਰਿਹਾ ਏ। ਬਿਲਕੁਲ ਝਪਟਣ ਲਈ ਤਿਆਰ-ਬਰ-ਤਿਆਰ।
ਏਅਰ ਲਾਈਨ ਵਿਚ ਅਜਿਹੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨੂੰ ਮੈਂ ਜਾਣਦੀ-ਪਛਾਣਦੀ ਆਂ...ਜਿਹੜੀਆਂ ਮੌਕਾ ਮਿਲਦਿਆਂ ਈ ਆਪਣੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਨੂੰ ਸ਼ਿਕੰਜੇ ਵਿਚ ਜਕੜ ਲੈਂਦੀਆਂ ਨੇ। ਮੈਂ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਲਈ ਇਕ ਨਵਾਂ ਬੱਕਰਾ ਈ ਸਾਂ। ਕੋਈ ਮੇਰੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਦੀ ਤਾਰੀਫ਼ ਕਰਦਾ ਤੇ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਬਹਾਨੇ ਮੈਨੂੰ ਛੋਹਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ। ਮੈਂ ਸੋਚਦੀ, ਕਿੰਨਾ ਨਕਲੀ ਜਿਹਾ ਏ ਇੱਥੋਂ ਦਾ ਵਾਤਾਵਰਨ, ਕਿਸੇ ਵਿਚ ਕਿਤੇ ਵੀ ਸਹਿਜਤਾ ਨਹੀਂ। ਬਨਾਵਟ ਈ ਬਨਾਵਟ ਏ!
ਏਨੀ ਠਸਾਠਸ ਭਰੀ ਗੱਡੀ ਵਿਚ ਇਕੱਲਾਪਨ ਮੈਨੂੰ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚੂੰਡ ਰਿਹਾ ਏ। ਕਦੀ ਭੀੜ ਭਰੀ ਬੰਬਈ ਨਗਰੀ ਵਿਚ ਵੀ ਇਕੱਲਾਪਨ ਮੈਨੂੰ ਇੰਜ ਈ ਆ ਚੰਬੜਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ।
ਮੈਨੂੰ ਟ੍ਰੇਨੀ ਫਲਾਈਟਸ ਕਰਦਿਆਂ ਤਿੰਨ ਮਹੀਨੇ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਸੀ। ਮੇਰੀ ਚੈਕ ਹੋਸਟੇਸ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਸੋਲੋ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਯਾਨੀ ਕਿ ਹੁਣ ਮੈਂ ਸੁਤੰਤਰ ਰੂਪ ਵਿਚ ਏਅਰ ਹੋਸਟੇਸ ਬਣ ਗਈ ਸਾਂ। ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਖੁਸ਼ੀ ਵੱਸ ਝੂੰਮ ਉੱਠਿਆ ਸੀ। ਪਹਿਲੀ ਸੋਲੋ ਵਿਚ ਈ ਮੈਂ ਰੋਮ, ਲੰਦਨ ਤੇ ਫਰੈਂਕਫਰਡ ਜਾਣਾ ਸੀ। ਇਕੋ ਉਡਾਨ ਵਿਚ ਪੂਰਾ ਯੂਰਪ! ਨੀਲੂ ਮੁਸਕੁਰਾ ਰਹੀ ਸੀ ਮੇਰੀ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਭਰੀ ਘਬਰਾਹਟ ਉੱਤੇ। ਕਦੀ ਉਹ ਵੀ ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚੋਂ ਲੰਘੀ ਸੀ।
ਮੈਂ ਬੜੀ ਨਰਵਸ ਸਾਂ। ਆਪਣਾ ਅਟੈਚੀ ਨੀਲੂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਕਰ ਰਹੀ ਸਾਂ। ਨੀਲੂ ਵੀ ਤਾਂ ਹੱਦ ਕਰ ਦੇਂਦੀ ਏ!
“ਵੀਨੂੰ ਤੂੰ ਤਾਂ ਇੰਜ ਘਬਰਾਈ ਹੋਈ ਏਂ, ਜਿਵੇਂ ਡੋਲੀ 'ਚ ਬੈਠਣਾ ਹੋਏ।”
“ਨਹੀਂ ਯਾਰ, ਪਹਿਲੀ ਵਾਰੀ ਵਿਦੇਸ਼ 'ਚ ਇਕੱਲੀ ਰਹਾਂਗੀ ਨਾ ਏਸੇ ਲਈ ਜ਼ਰਾ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਆਂ। ਨਾਲ-ਦੇ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦਾ ਵਤੀਰਾ ਕੈਸਾ ਹੋਏਗਾ, ਇਹੀ ਸੋਚ ਰਹੀ ਆਂ।”
“ਦੇਖ! ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਕੋਈ ਗੱਲ ਨਹੀਂ, ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਲੋੜ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਲਿਫਟ ਦੇਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ। ਤੈਨੂੰ ਠੰਡਾ ਤੇ ਸਭਿਅਕ ਬਣ ਕੇ ਰਹਿਣਾ ਪਏਗਾ। ਕੋਈ ਵੀ ਤੈਨੂੰ ਕੁਛ ਨਹੀਂ ਕਹਿ ਸਕੇਗਾ। ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿਚ ਮਸਤ ਰਹੀਂ, ਤੇ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਬਹੁਤਾ ਖੁੱਲ੍ਹੀਂ-ਈ ਨਾ।”
ਅਸੀਂ ਦੋਨੇਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਤੇ ਰਾਤੀਂ ਖਾਸੀ ਦੇਰ ਨਾਲ ਸੁੱਤੇ। ਅਗਲੀ ਸਵੇਰ ਡਰਾਈਵਰ ਏਅਰ ਲਾਈਨ ਦੀ ਗੱਡੀ ਲੈ ਕੇ ਸਾਡੇ ਹੋਸਟਲ ਆ ਗਿਆ। ਉਸਨੇ ਮੇਰੇ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛਿਆ ਤੇ ਮੈਨੂੰ ਇਕ ਚਿੱਠੀ ਫੜਾ ਕੇ ਬੋਲਿਆ, “ਮੇਮ ਸਾਹਬ, ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਮੇਸੈਜ਼ ਏ।” ਮੇਰੇ ਮੱਥੇ 'ਤੇ ਪਸੀਨਾ ਆ ਗਿਆ। ਇਹ ਕੀ ਨਵੀਂ ਚੀਜ਼ ਹੋਈ! ਮੈਂ ਸੋਚ ਰਹੀ ਸਾਂ। ਨੀਲੂ ਨੇ ਮੇਰਾ ਹੌਸਲਾ ਵਧਾਇਆ ਤੇ ਪੱਤਰ ਖੋਲ੍ਹਿਆ...
ਗੱਡੀ ਕਿਸੇ ਨਦੀ ਦੇ ਪੁਲ ਤੋਂ ਲੰਘ ਰਹੀ ਏ। ਧੜ-ਧੜ ਦਾ ਸ਼ੋਰ ਵਧਦਾ ਈ ਜਾ ਰਿਹਾ ਏ। ਉਹ ਮੁੰਡਾ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਨ ਦਾ ਦੋ ਵਾਰੀ ਅਸਫਲ ਯਤਨ ਕਰ ਚੁੱਕਿਆ ਏ। ਸ਼ੋਰ ਹੋਰ ਵੱਧਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਏ।
ਕੁਝ ਇਸੇ ਕਿਸਮ ਦਾ ਸ਼ੋਰ ਮੈਨੂੰ ਉਹ ਖ਼ਤ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਕੁਝ ਇਸੇ ਕਿਸਮ ਦਾ ਪੀਲਾ ਹਨੇਰਾ ਉਸ ਸਮੇਂ ਵੀ ਸੀ। ਕਿੰਨੇ ਵਪਾਰਕ ਠੰਡੇਪਨ ਨਾਲ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ :
“ਏਅਰ ਲਾਈਨ ਵਿਚ ਏਅਰ ਹੋਸਟੇਸਸ ਦੀ ਭਰਤੀ ਲੋੜ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਤੁਹਾਨੂੰ ਏਅਰ ਲਾਈਨ ਦੀ ਸੇਵਾ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤਿੰਨ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਤਨਖਾਹ ਦਾ ਚੈੱਕ ਨਾਲ ਹੈ।”
ਮੇਰੇ ਸਾਰੇ ਸੁਪਨੇ ਆਕਾਸ਼ 'ਚੋਂ ਡਿੱਗ ਕੇ ਪਤਾਲ 'ਚ ਧਸ ਗਏ ਸਨ। ਕੀ ਇਹ ਚੈੱਕ ਮੇਰੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਸੁਪਨੇ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਏ?
ਹਰ ਬੰਦਾ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਹੌਸਲਾ ਦੇਂਦਾ। ਮੇਰੇ ਵਰਗੇ ਹੋਰ ਵੀ ਕਈ ਸੀ। ਬਿਗਾਨੀਆਂ ਤਸੱਲੀਆਂ ਸਾਡੇ ਦਿਲਾਂ ਨੂੰ ਵਲੂੰਧਰ ਸੁੱਟਦੀਆਂ। ਸਿਰਫ ਨੀਲੂ ਦੇ ਮੋਢੇ 'ਤੇ ਸਿਰ ਰੱਖ ਕੇ ਰੋ ਲੈਂਦੀ। ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਅਸੀਂ ਯੂਨੀਅਨ ਦੇ ਦਫਤਰ ਪਹੁੰਚੇ। ਉੱਥੇ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਵਰਗੀ ਸਥਿਤੀ ਨਜ਼ਰ ਆਈ। ਯੂਨੀਅਨ ਨੇ ਬੜਾ ਰੌਲਾ ਪਾਇਆ। ਉੱਪਰ ਬੈਠੇ ਲੋਕ ਬੜੀ ਉੱਪਰ ਬੈਠੇ ਸਨ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੁਣਾਈ ਈ ਨਹੀਂ ਸੀ ਦਿੱਤਾ।
ਰਾਜੂ ਤਾਂ ਮੇਰੀ ਨੌਕਰੀ ਖੁਸਦਿਆਂ ਈ ਪਰਾਇਆ ਜਿਹਾ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਮੈਨੂੰ ਦਿਲਾਸਾ ਦੇਣ ਲਈ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਆਇਆ। ਵਾਹ, ਬਈ ਪਿਆਰ! ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੇ ਬੜਾ ਠਰੰਮੇਂ ਭਰਪੂਰ ਖ਼ਤ ਲਿਖਿਆ ਸੀ, 'ਤੂੰ ਆ ਜਾ, ਵੀਨੂ ਬੇਟਾ! ਮੈਂ ਸਭ ਸੰਭਾਲ ਲਵਾਂਗਾ। ਆਪਣੇ ਦਿਲ 'ਤੇ ਨਾ ਲਾਵੀਂ। ਬਸ, ਆ ਜਾ ਏਥੋਂ।'
ਤੇ ਮੈਂ ਜਾ ਰਹੀ ਆਂ ਵਾਪਸ। ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਜੀਵਨ-ਸਤਰ ਨੂੰ ਉੱਚਾ ਚੁੱਕਣ ਦੇ ਸੁਪਨੇ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਨੂੰ ਮੋਢਿਆਂ 'ਤੇ ਢੋਂਦੀ ਹੋਈ। ਸਾਹਮਣੇ ਬੈਠਾ ਮੁੰਡਾ ਉਸੇ ਚਿਤਾ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਬਚੀ-ਖੁਚੀ ਚੰਗਿਆੜੀ ਲੱਭ ਰਿਹਾ ਏ। ਉਸਨੂੰ ਕੀ ਪਤਾ ਇਸ ਗੱਡੀ ਵਿਚ ਇਕ ਲੁਟਿਆ ਹੋਇਆ ਕਾਫਲਾ ਵਾਪਸ ਜਾ ਰਿਹਾ ਏ। ਹੁਣ ਉਸ ਕੋਲ ਲੁੱਟਿਆ ਜਾ ਸਕਣ ਵਾਲਾ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ...।
--- --- ---