ਓਪਲ... :: ਲੇਖਕ : ਗੁਸਟਾਫ਼ ਮਾਇਰਿੰਕ

ਜਰਮਨ ਕਹਾਣੀ : ਓਪਲ... :: ਲੇਖਕ : ਗੁਸਟਾਫ਼ ਮਾਇਰਿੰਕ
ਹਿੰਦੀ ਤੋਂ ਅਨੁਵਾਦ : ਮਹਿੰਦਰ ਬੇਦੀ, ਜੈਤੋ

(ਗੁਸਟਾਫ਼ ਮਾਇਰਿੰਕ ਆਸਟਰੀਆ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲੇਖਕ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਸਨ 1767 ਵਿਚ ਵਿਏਨਾ ਵਿਚ ਹੋਇਆ। ਮਾਇਰਿੰਕ ਨੇ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਨਾਵਲ ਵੀ ਲਿਖੇ। ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਆਸਟਰੀਆਈ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਸਥਾਨ ਉਹੀ ਮੰਨਿਆਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਐਡਗਰ ਐਲਨ ਪੋ ਦਾ ਅਮਰੀਕੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ। ਮਾਇਰਿੰਕ ਪੂਰਬ ਦੇ ਰਹੱਸਵਾਦ ਤੇ ਅਧਿਆਤਮਕਤਾ ਤੋਂ ਬੜੇ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸਨ, ਜਿਸਦੀ ਇਕ ਝਲਕ ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਪਰ...)

ਉਹ ਓਪਲ ਜਿਸਨੂੰ ਮਿਸ ਹਿੰਟ ਨੇ ਆਪਣੀ ਉਂਗਲ ਵਿਚ ਪਾਇਆ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਸਾਰਿਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਦਾ ਭਾਗੀ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।
''ਇਹ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਤੋਂ ਮਿਲਿਆ ਸੀ, ਜਿਹਨਾਂ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤਕ ਬੰਗਾਲ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਇਕ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਕੋਲ ਹੁੰਦਾ ਸੀ।'' ਉਹ ਬੋਲੀ ਤੇ ਉਂਗਲ ਦੇ ਪੋਰ ਨੂੰ ਉਸ ਚਮਕੀਲੇ ਨਗ ਉੱਤੇ ਫੇਰਨ ਲੱਗ ਪਈ, ''ਐਸਾ ਪਾਣੀ ਸਿਰਫ ਭਾਰਤੀ ਰਤਨਾਂ ਦਾ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਏ। ਇਹ ਇਸਦੀ ਵਧੀਆਂ ਘਿਸਾਈ ਸਦਕਾ ਏ ਜਾਂ ਇਸਦੀ ਆਪਣੀ ਚਮਕ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੀ ; ਪਰ ਕਦੀ ਕਦੀ ਮੈਨੂੰ ਇੰਜ ਲੱਗਦਾ ਏ ਜਿਵੇਂ ਇਸ ਚਮਕ ਵਿਚ ਜਾਨ ਹੋਵੇ, ਇਕ ਬੇਚੈਨੀ ਹੋਵੇ-ਕਿਸੇ ਜਿਊਂਦੀ ਅੱਖ ਵਾਂਗ।''
''ਕਿਸੇ ਜਿਊਂਦੀ ਅੱਖ ਵਾਂਗ!'' ਸੋਚਾਂ ਵਿਚ ਖੁੱਭੇ ਮਿਸਟਰ ਹਾਰਗ੍ਰੇਵ ਜੈਨਿੰਗਸ ਨੇ ਦੁਹਰਾਇਆ।
''ਕੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਸ ਵਿਚ ਕੋਈ ਖਾਸ ਗੱਲ ਲੱਗਦੀ ਏ ਮਿਸਟਰ ਜੈਨਿੰਗਸ ?''
ਲੋਕ ਉੱਥੇ ਸੰਗੀਤ, ਨਾਚ-ਸਮਾਰੋਹ ਤੇ ਨਾਟਕਾਂ ਜਾਂ ਇੰਜ ਕਹੀਏ, ਹਰ ਸੰਭਵ ਵਿਸ਼ੇ ਉੱਤੇ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਪਰ ਗੱਲਾਂ ਹਰ ਵਾਰੀ ਘੁੰਮ ਫਿਰ ਕੇ ਭਾਰਤੀ ਰਤਨ ਓਪਲ ਉੱਤੇ ਆਣ ਖਲੋਂਦੀਆਂ ਸਨ।
''ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਹਨਾਂ ਰਤਨਾਂ ਬਾਰੇ-ਤੇ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਇਸ ਤਥਾਕਥਿਤ ਰਤਨ ਬਾਰੇ-ਕੁਛ ਦੱਸ ਸਕਦਾ ਆਂ।'' ਅਖ਼ੀਰ ਵਿਚ ਮਿਸਟਰ ਜੈਨਿੰਗਸ ਨੇ ਕਿਹਾ, ''ਪਰ ਮੈਨੂੰ ਡਰ ਏ ਕਿ ਇਸ ਨਾਲ ਮਿਸ ਹਿੰਟ ਆਪਣੀ ਇਸ ਅੰਗੂਠੀ ਤੋਂ ਸਦਾ ਲਈ ਹੱਥ ਧੋ ਬੈਠੇਗੀ। ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਕੁਛ ਚਿਰ ਰੁਕੋ ਤਾਂ ਮੈਂ ਕਾਗਜ਼ਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਹੱਥ–ਲਿਖਤ ਲੱਭ ਲਿਆਉਂਦਾ ਆਂ।''
ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਉਤਸੁਕ ਹੋ ਗਏ।
''ਹਾਂ, ਤਾਂ ਹੁਣ ਸੁਣੋ। ਜੋ ਕੁਛ ਮੈਂ ਪੜ੍ਹਨ ਲੱਗਾਂ ਉਹ ਸਾਡੀਆਂ-ਮੇਰੀਆਂ ਤੇ ਮੇਰੇ ਭਰਾ ਦੀਆਂ-ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਦਾ ਇਕ ਹਿੱਸਾ ਏ। ਉਹਨੀਂ ਦਿਨੀਂ ਅਸੀਂ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਆਪਣੇ ਅਨੁਭਵਾਂ ਨੂੰ ਕਿਤੇ ਛਪਵਾਵਾਂਗੇ ਨਹੀਂ।...
''ਕਿੱਸਾ ਇੰਜ ਹੈ : ਮਹਾਬਲੀਪੁਰਮ ਦੇ ਲਾਗੇ ਹੀ ਇਕ ਜੰਗਲ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਇਕ ਪਤਲੀ ਪੱਟੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸਮੁੰਦਰ ਨਾਲ ਜਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਮਦਰਾਸ ਤੋਂ ਉੱਥੋਂ ਤੱਕ ਤ੍ਰਿਚਨਾਪੱਲੀ ਨਹਿਰ ਵਰਗੇ ਕੁਝ ਜਲਮਾਰਗ ਨੇ, ਜਿਹੜੇ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਬਣਾਏ ਨੇ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜ਼ੂਦ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਦਾ ਅੰਦਰੂਨੀ ਹਿੱਸਾ ਅਛੂਤਾ ਹੀ ਹੈ। ਇਕ ਅਜਿਹੇ ਜੰਗਲ ਵਾਂਗ ਜਿਸ ਵਿਚ ਵੜਨਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੋਵੇ, ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਕੋਈ ਬੇਲੋੜਾ ਇਲਾਕਾ ਹੋਵੇ।...
''ਸਾਡਾ ਅਭਿਆਨ ਦਲ ਹੁਣੇ ਹੁਣੇ ਪਹੁੰਚਿਆ ਸੀ। ਸ਼ਾਮ ਰੰਗ ਵਾਲੇ ਤਾਮਿਲ ਸੇਵਕਾਂ ਨੇ ਕਿਸ਼ਤੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਟੈਂਟ, ਡੱਬੇ ਤੇ ਸੰਦੂਕ ਉਤਾਰੇ, ਤਾਂ ਕਿ ਸਥਾਨਿਕ ਲੋਕ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਧਾਨ ਦੇ ਸੰਘਣੇ ਖੇਤਾਂ ਦੇ ਰਸਤੇ ਚਟਾਨਾਂ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਮਹਾਬਲਿਪੁਰਮ ਲੈ ਜਾਣ। ਰਸਤੇ ਵਿਚ ਜਗ੍ਹਾ ਜਗ੍ਹਾ ਤਾੜ ਦੇ ਰੁੱਖਾਂ ਦੇ ਝੂੰਡ ਸਨ ਤੇ ਇੰਜ ਲੱਗਦਾ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਹਲਕੇ ਹਰੇ ਰੰਗ ਵਾਲੇ ਸ਼ਾਂਤ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿਚ ਛੋਟੇ ਵੱਡੇ ਟਾਪੂ ਹੋਣ। ਕਰਨਲ ਸਟਰਟ, ਮੇਰਾ ਭਰਾ ਹਾਰਗਰੇਵ ਤੇ ਮੈਂ ਤਿੰਨਾਂ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਛੋਟੇ ਮੰਦਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਵਿਚ ਤੁਰੰਤ ਡੇਰਾ ਲਾ ਲਿਆ, ਜਿਹਨਾ ਨੂੰ ਇਕੋ ਚਟਾਨ ਵਿਚੋਂ ਤਰਾਸ਼ ਕੇ-ਬਲਿਕੇ ਕੱਟ ਕੇ-ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਮੰਦਰ ਪੁਰਾਣੀ ਦਰਾਵੜ ਵਾਸਤੂਕਲਾ ਦਾ ਸਹੀ ਉਦਹਾਰਣ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਬੌਧ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੀ ਬੇਮਿਸਾਲ ਕਾਰੀਗਰੀ ਦਾ ਨਮੂਨਾ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਇਹ ਮੰਦਰ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਸਦੀਆਂ ਤਕ ਮਹਾਤਮਾ ਬੁੱਧ ਦੇ ਉਤਸਾਹੀ ਅਨੁਯਾਈਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾਂ–ਸਥਾਨ ਰਹੇ ਹੋਣ; ਪਰ ਹੁਣ ਇਹ ਸ਼ਿਵ ਭਗਤ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾ ਦੇ ਹੱਥ ਆ ਗਏ ਹਨ...ਬਿਲਕੁਲ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਉੱਚੇ ਖੰਭਿਆਂ ਵਾਲੇ ਸੱਤੇ ਪਵਿੱਤਰ ਮਠਾਂ ਵੀ ਚਟਾਨਾਂ ਤਰਾਸ਼ ਕੇ ਬਣਾਏ ਗਏ ਸਨ।
''ਮੈਦਾਨ 'ਚੋਂ ਉੱਠ ਰਹੀ ਸੰਘਣੀ ਧੂੰਦ, ਧਾਨ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਤੇ ਹਰੇ-ਭਰੇ ਢਲਵਾਨਾਂ ਉਪਰ ਪਸਰ ਰਹੀ ਸੀ ਤੇ ਜੋੜ ਤੋੜ ਕਰਕੇ ਬਣਾਏ ਗਏ ਬਲਦ ਗੱਡਿਆਂ ਦੀ ਘਰੀਂ ਜਾ ਰਹੀ ਇੰਦਰ ਧਨੁਸ਼ੀ ਕਤਾਰ ਨੂੰ ਕੋਹਰਾ ਆਪਣੀ ਬੁੱਕਲ ਵਿਚ ਲੁਕੋ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਰੌਸ਼ਨੀ ਤੇ ਘੁਸਮੁਸੇ ਦਾ ਸੰਗਮ, ਮਨ ਨੂੰ ਮੋਹ ਕੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਦੀ ਦੁਨੀਆਂ ਵੱਲ ਲਈ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ।
“ਚਟਾਨਾਂ ਤਕ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਰਸਤੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਥਿਤ ਭੀੜੀਆਂ ਗੁਫਾਵਾਂ-ਕੰਦਰਾਵਾਂ ਵਿਚ ਸਾਡੇ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨੇ ਪੜਾਅ ਲਾ ਲਿਆ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਰੰਗ–ਬਿਰੰਗੀਆਂ ਪੁਸ਼ਾਕਾਂ ਤੇ ਲਾਲ ਪੀਲਆਂ ਵਾਲੀਆਂ ਪੱਗਾਂ ਬੰਨ੍ਹੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ। ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਤਟ ਨਾਲ ਏਧਰ-ਓਧਰ ਬਣੇ ਮਠਾਂ ਦੇ ਗੁਫ਼ਾ ਰੂਪੀ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਗਲਿਆਰਿਆਂ ਨਾਲ, ਲਹਿਰਾਂ ਦੀਆਂ ਟੱਕਰਾਂ ਦੇ ਗੜਗਜ ਦੀਆਂ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਆ ਰਹੀਆਂ ਸਨ ਤੇ ਇੰਜ ਲੱਗ ਰਿਹਾ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਸਮੁੰਦਰ ਸੰਹਾਰਕਰਤਾ ਸ਼ਿਵ ਦੀ ਸਤੂਤੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ।
''ਦਿਨ ਜਦੋਂ ਪਹਾੜੀਆਂ ਪਿੱਛੇ ਛੁਪ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤੇ ਹਵਾ ਪੁਰਾਣੇ, ਵੱਡੇ ਵੱਡੇ ਕਮਰਿਆਂ ਵਿਚ ਠੁਸ ਹੋਈ ਖਲੋਤੀ ਸੀ, ਲਹਿਰਾਂ ਦਾ ਸ਼ੋਰ ਤੇ ਗੜਗਜ ਸਾਨੂੰ ਉੱਥੇ ਹੀ ਵਧੇਰੇ ਉੱਚਾ ਤੇ ਸ਼ਪਸਟ ਸੁਣਾਈ ਦੇਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਸੀ।
''ਸੇਵਕਾਂ ਨੇ ਸਾਡੇ ਮੰਦਰ ਵਿਚ ਮਸ਼ਾਲਾਂ ਲਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸਨ ਤੇ ਆਪ ਹੇਠਾਂ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਕੋਲ ਚਲੇ ਗਏ ਸਨ। ਅਸੀਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕੋਠੜੀਆਂ ਤੇ ਕੋਨਿਆਂ ਵਿਚ ਰੌਸ਼ਨੀ ਕਰਵਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਚਟਾਨਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਅਨੇਕ ਹਨੇਰੇ ਗਲਿਆਰੇ ਬਣੇ ਹੋਏ ਸਨ ਤੇ ਨਰਿਤ–ਮੁਦਰਾ ਵਿਚ ਬਣੀਆਂ ਦੇਵੀ–ਦੇਵਤਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਬੇਹੱਦ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਮੂਰਤੀਆਂ, ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਹਥੇਲੀਆਂ ਸਾਹਮਣੇ ਵੱਲ ਸਨ ਤੇ ਉਂਗਲਾਂ ਰਹੱਸਮਈ ਮੁਦਰਾਵਾਂ ਬਣਾਅ ਰਹੀਆਂ ਸਨ...ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਛਾਵਿਆਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦਵਾਰ ਇੰਜ ਢਕੇ ਹੋਏ ਸਨ, ਜਿਵੇਂ ਹਰ ਦੇਹਰੀ ਉੱਪਰ ਪਹਿਰੇਦਾਰ ਖਲੋਤੇ ਹੋਣ।
''ਬੜੇ ਘੱਟ ਲੋਕ ਜਾਣਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਅਨੋਖੀਆਂ ਮੂਰਤੀਆਂ ਦੀ ਤਰਤੀਬ; ਆਪਸੀ ਤਾਲਮੇਲ ਵਾਲੀਆਂ ਇਹਨਾਂ ਮੁਦਰਾਵਾਂ; ਖੰਭਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਉਚਾਈ ਤੇ ਲਿੰਗ ਤੋਂ ਉਹਨਾਂ ਅਣਜਾਣੇ ਤੇ ਡੂੰਘੇ ਰਹੱਸਾਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ, ਜਿਹਨਾ ਬਾਰੇ ਸਾਨੂੰ ਪੱਛਮ ਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਰਾ ਵੀ ਗਿਆਨ ਨਹੀਂ।
''ਹਾਰਗ੍ਰੇਵ ਨੇ ਇਕ ਖੰਭੇ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਸਿਰੇ ਲੱਗੀ ਇਕ ਸੁੰਦਰ ਵਸਤੂ-ਇਕ ਸੋਟੀ-ਸਾਨੂੰ ਦਿਖਾਈ, ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਚੌਵੀ ਗੰਢਾਂ ਸਨ ਤੇ ਜਿਸ ਦੇ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਇਕ ਡੋਰੀ ਲਮਕ ਰਹੀ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਹੇਠਲੇ ਕਿਨਾਰੇ ਦੋ ਹਿੱÎਸਿਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡੇ ਹੋਏ ਸਨ, ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਮੇਰੂਦੰਡ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਇਸ ਦੇ ਲਾਗੇ ਹੀ ਅਲੌਕਿਕ ਆਨੰਦ ਨੂੰ ਦਰਸ਼ਾਉਂਦੀਆਂ ਮੂਰਤੀਆਂ ਸਨ। ਸ਼੍ਰੀ-ਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੇ ਮਾਰਗ ਉੱਤੇ ਚੱਲਦਾ ਹੋਇਆ ਇਕ ਯੋਗੀ ਜਦੋਂ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਤੇ ਮਨੋਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮੇਰੂਦੰਡ ਦੇ ਖਾਸ ਖਾਸ ਹਿੱÎਸਿਆਂ ਉਪਰ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹਨਾਂ ਅਵਸਥਾਵਾਂ ਵਿਚ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
'' 'ਇਹ ਪਿੰਗਲਾ ਹੈ...ਵਿਸ਼ਾਲ ਸੂਰਜ ਨਾੜੀ।' ਸਿਰ ਹਿਲਾਅ ਕੇ ਸਾਡੇ ਦੁਰਭਾਸ਼ੀਏ ਅਖਿਲ ਰਾਵ ਨੇ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ।
''ਉਦੋਂ ਹੀ ਕਰਨਲ ਸਟਰਟ ਨੇ ਮੇਰੀ ਬਾਂਹ ਫੜੀ ਤੇ ਬੋਲੇ, 'ਚੁੱਪ ! ਤੁਸੀਂ ਕੁਝ ਸੁਣਿਆਂ ?'
''ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਕੰਨ ਬੜੇ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਗੰਗਾ ਨਦੀ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵੱਲ ਲਾ ਦਿੱਤੇ, ਜਿਹੜੀ ਦੇਵੀ ਕਾਲ ਭੈਰਵ ਦੀ ਵਿਸ਼ਾਲ ਮੂਰਤੀ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਛਿਪੀ ਹਨੇਰੇ ਵੱਲ ਵਹਿ ਰਹੀ ਸੀ।
''ਸਿਰਫ ਮਸ਼ਾਲਾਂ ਵਿਚੋਂ ਹੀ ਅੱਗ ਦੇ ਚਟਕਣ ਦੀਆਂ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਆ ਰਹੀਆਂ ਸਨ, ਵਰਨਾ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਬਿਲਕੁਲ ਚੁੱਪ ਵਾਪਰੀ ਹੋਈ ਸੀ।
''ਇਕ ਘਾਤਕ ਸੰਨਾਟਾ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਲੂੰ-ਕੰਡੇ ਖੜੇ ਹੋ ਜਾਣ; ਆਤਮਾਂ ਨੂੰ ਕਾਂਬਾ ਛਿੜ ਪਏ ਤੇ ਇੰਜ ਲੱਗੇ ਕਿ ਕੋਈ ਭਿਆਨਕ ਘਟਨਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪਲ ਬਿਜਲੀ ਵਾਂਗ ਲਿਸ਼ਕੇ, ਕੜਕੇ ਤੇ ਵਾਪਰ ਜਾਵੇਗੀ। ਇਕ ਧਮਾਕੇ ਵਾਂਗ ਅਗਿਆਤ ਦੇ ਹਨੇਰੇ ਵਿਚੋਂ ਤੇ ਹਰ ਕੋਨੇ ਤੇ ਹਰ ਕੋਠੜੀ ਵਿਚੋਂ ਘਾਤਕ ਵਾਰਾਂ ਦਾ ਇਕ ਸਿਲਸਿਲਾ ਚਾਣਚੱਕ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਅਜਿਹੇ ਪਲਾਂ ਵਿਚ ਲੈ-ਬੱਧ, ਹਥੌੜੇ ਵਾਂਗ ਚਲਦੀ ਦਿਲ ਦੀ ਧੜਕਨ ਤੋਂ ਡਰੀ ਡਰੀ ਕਰਾਹੁੰਦੀ ਜਿਹੀ ਆਵਾਜ਼ ਨਿਕਲਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਸੁਣਨ ਵਿਚ ਇਕ ਗੂੰਗੇ ਤੇ ਬੋਲੇ ਆਦਮੀ ਦੇ ਅਸਪਸ਼ਟ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨਾਲ ਰਲਦੀ ਮਿਲਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਇੰਜ ਜਿਵੇਂ ਕੋਈ ਗਰਾਰੇ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ...ਉਗ, ਗਰਰ...ਉਗ...ਗਰਰ...ਉਗ...ਉਗ-ਗਰਰ...।
''ਅਸੀਂ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਸੁਣਿਆਂ, ਪਰ ਬੇਕਾਰ। ਹੁਣ ਕੋਈ ਆਵਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਸੀ ਆ ਰਹੀ।
“ 'ਅਜਿਹੀ ਆਵਾਜ਼ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਹੇਠਾਂ ਕੋਈ ਚੀਕਿਆ ਹੋਵੇ।' ਕਰਨਲ ਨੇ ਦਬਵੀਂ ਆਵਾਜ਼ ਵਿਚ ਕਿਹਾ।
“ਮੈਨੂੰ ਇੰਜ ਲੱÎਗਿਆ ਜਿਵੇਂ ਕਾਲ ਭੈਰਵ, ਹੈਜੇ ਦੇ ਪ੍ਰੇਤ, ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਹਿੱਲ ਰਹੀ ਹੋਵੇ। ਮਸ਼ਾਲ ਦੀ ਟਿਮਟਿਮਾਉਂਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵਿਚ ਉਸ ਦਾਨਵ ਦੀਆਂ ਛੀਏ ਭੁਜਾਵਾਂ ਹਿੱਲ ਰਹੀਆਂ ਸਨ ਤੇ ਸਫ਼ੈਦ ਸ਼ਾਮ ਰੰਗ ਵਿਚ ਰੰਗੀਆਂ ਉਸਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਝਪਕ ਰਹੀਆਂ ਸਨ, ਕਿਸੇ ਪਾਗਲ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਾਂਗ।
“ 'ਚੱਲੋ, ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਵਿਚ ਚੱਲਦੇ ਹਾਂ ਮੰਦਰ ਦੇ ਮੁੱਖ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਵਲ।' ਹਾਰਗ੍ਰੇਵ ਨੇ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ, 'ਇਹ ਜਗ੍ਹਾ ਤਾਂ ਬੜੀ ਡਰਾਵਨੀ ਹੈ।'
“ਚੱਟਾਨੀ ਸ਼ਹਿਰ ਹਰੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵਿਚ ਡੁੱÎਬਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿਵੇਂ ਕੋਈ ਮੰਤਰ-ਜੜੁੱਤ ਹੋ ਗਿਆ ਹੋਵੇ।
“ਸਮੁੰਦਰ ਉੱਤੇ ਚਾਂਦਨੀ ਇਕ ਲੰਮੀ ਚੌੜੀ ਤਲਵਾਰ ਵਾਂਗ ਤਣੀ ਹੋਈ ਸੀ ; ਇਕ ਅਜਿਹੀ ਤਲਵਾਰ ਜਿਸ ਦੀ ਨੋਕ ਕਿਤੇ ਦੂਰ ਅਦ੍ਰਿਸ਼ ਹੋ ਗਈ ਹੋਵੇ।
“ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਆਰਾਮ ਕਰਨ ਲਈ ਚਬੂਤਰੇ ਉੱਤੇ ਲੇਟ ਗਏ। ਹਵਾ ਬਿਲਕੁਲ ਸ਼ਾਂਤ ਸੀ ਤੇ ਕੋਠੜੀਆਂ ਵਿਚਲੀ ਰੇਤ ਮਖਮਲ ਜਿਹੀ ਮੁਲਾਇਮ ਸੀ।
“ਪਰ ਸਾਨੂੰ ਠੀਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨੀਂਦ ਨਹੀਂ ਆਈ। ਚੰਦ ਹੋਰ ਉਪਰ ਨਿਕਲ ਆਇਆ ਸੀ ਤੇ ਮਠਾਂ ਤੇ ਪੱਥਰਾਂ ਦੇ ਬਣੇ ਹਾਥੀਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਛਾਵੇਂ ਸੁੰਗੜ ਕੇ ਸਫ਼ੈਦ ਚੱਟਾਨੀ ਫਰਸ਼ ਉਪਰ ਡੱਡੂਆਂ ਵਰਗੇ ਕਿਸੇ ਜੀਵ ਦੇ ਭੇਸ ਦੀਆਂ ਸ਼ਕਲਾਂ ਵਿਚ ਬਦਲ ਗਏ ਸਨ।
“ 'ਮੁਗਲਾਂ ਦੀ ਲੁੱਟਮਾਰ ਦੇ ਹਮਲਿਆਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇਵੀ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੀਆਂ ਇਹਨਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਮੂਰਤੀਆਂ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹੀਰੇ ਜਵਾਹਰ ਜੜੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਗਲੇ ਵਿਚ ਪੰਨੇ ਦੇ ਹਾਰ ਪਏ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਅੱਖਾਂ ਵਿਚ ਸੁਲੇਮਾਨੀ ਤੇ ਓਪਲ ਰਤਨ ਦਗ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ।' ਕਰਨਲ ਸਟਰਟ ਨੇ ਅਚਾਨਕ ਧੀਮੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿਚ ਮੈਨੂੰ ਦੱÎਸਿਆ। ਬਿਨਾਂ ਇਹ ਜਾਣਿਆਂ ਕਿ ਮੈਂ ਸੌÎਂ ਗਿਆ ਹਾਂ ਜਾਂ ਨਹੀਂ। ਮੈਂ ਕੋਈ ਉਤਰ ਨਾ ਦਿੱਤਾ।
“ਅਖਿਲ ਰਾਵ ਦੇ ਡੂੰਘੇ ਲੰਮੇ ਸਾਹਾਂ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਕੋਈ ਆਵਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਆ ਰਹੀ ਸੀ।
“ਅਚਾਨਕ ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਡਰ ਦੇ ਮਾਰੇ ਤ੍ਰਬਕ ਕੇ ਉੱਠ ਬੈਠੇ ਹੋਏ। ਮੰਦਰ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਭਿਆਨਕ ਚੀਕ ਸੁਣਾਈ ਦਿੱਤੀ। ਬਿੰਦ ਦੇ ਬਿੰਦ ਇਹ ਸਮਝ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਆਇਆ ਕਿ ਇਹ ਕੋਈ ਚੀਕ ਸੀ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਦਾ ਹਾਸਾ, ਪਰ ਹੋਇਆ ਇੰਜ ਤਿੰਨ ਵਾਰੀ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਗੂੰਜ ਅਜਿਹੀ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਜਾਂ ਕੱਚ ਚਕਨਾਚੂਰ ਹੋਇਆ ਹੋਵੇ।
“ਮੇਰੇ ਭਰਾ ਨੇ ਕੰਧ ਨਾਲੋਂ ਇਕ ਬਲਦੀ ਹੋਈ ਮਸ਼ਾਲ ਲਾਹ ਲਈ ਤੇ ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਕਾਹਲ ਨਾਲ ਹਨੇਰੇ ਵਿਚ ਹੇਠਲੇ ਗਲਿਆਰੇ ਵੱਲ ਨੱਸੇ।
“ਅਸੀਂ ਚਾਰ ਜਣੇ ਸਾਂ। ਡਰਨ ਵਾਲੀ ਕੀ ਗੱਲ ਸੀ। ਹਾਰਗ੍ਰੇਵ ਨੇ ਜਲਦੀ ਹੀ ਮਸ਼ਾਲ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਗਲਿਆਰਾ ਇਕ ਅਜਿਹੀ ਨਕਲੀ ਗੁਫ਼ਾ ਵਿਚ ਮੁੜਿਆ ਜਿਸ ਉਪਰ ਕੋਈ ਛੱਤ ਨਹੀਂ ਸੀ ਤੇ ਚਾਂਦਨੀ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਖੰਭਿਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਛਾਵਿਆਂ ਦੀ ਓਟ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਦਬਵੇਂ ਪੈਰੀਂ ਹੋਰ ਅੱਗੇ ਵਧੇ।
“ਘੱਟ ਉਚਾਈ ਵਾਲੀ ਬਲੀ ਦੀ ਇਕ ਵੇਦੀ ਵਿਚੋਂ ਅੱਗ ਦੀਆਂ ਲਪਟਾਂ ਉੱਠ ਰਹੀਆਂ ਸਨ, ਜਿਸ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵਿਚ ਉੱਥੇ ਇਕ ਫਕੀਰ ਗਲੇ ਵਿਚ ਰੰਗ ਬਿਰੰਗੇ, ਪਾਟੇ ਪੁਰਾਣੇ ਕਪੜੇ ਤੇ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਦੁਰਗਾ ਉਪਾਸਕਾਂ ਵਾਂਗ ਹੱਡੀਆਂ ਦੀਆਂ ਮਾਲਾਵਾਂ ਪਾਈ ਝੂੰਮ ਰਿਹਾ ਸੀ।
“ਉਹ ਕਿਸੇ ਮੰਤਰ ਦੇ ਉਚਾਰਨ ਵਿਚ ਮਸਤ ਸੀ ਤੇ ਅਸਪਸ਼ਟ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਰੋਂਦਾ, ਸਿਸਕਦਾ ਜਿਹਾ ਆਪਣੀ ਗਰਦਨ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਦਰਵੇਸ਼ ਵਾਂਗ ਹੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਸੱਜੇ ਖੱਬੇ ਤੇ ਫੇਰ ਪਿੱਛੇ ਅੱਗੇ ਵੱਲ ਘੁਮਾਅ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਸਦੇ ਸਫ਼ੈਦ ਦੰਦ, ਪਲੇ-ਪਲੇ, ਅੱਗ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਕਾਰਨ ਲਿਸ਼ਕੋਰਾਂ ਮਾਰ ਰਹੇ ਸਨ।
“ਕੱਟੇ ਹੋਏ ਸਿਰ ਵਾਲੇ ਦੋ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਉਸਦੇ ਪੈਰਾਂ ਕੋਲ ਪਏ ਸਨ। ਕਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਦੇਖਦਿਆਂ ਹੀ ਅਸੀਂ ਤੁਰੰਤ ਪਛਾਣ ਲਿਆ ਕਿ ਇਹ ਲਾਸ਼ਾਂ ਸਾਡੇ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਕਿਸੇ ਦੋ ਦੀਆਂ ਸਨ। ਮੌਤ ਦੀਆਂ ਉਹ ਭਿਆਨਕ ਚੀਕਾਂ ਵੀ ਇਹਨਾਂ ਦੋਵਾਂ ਦੀਆਂ ਹੀ ਹੋਣਗੀਆਂ, ਜਿਹੜੀਆਂ ਸਾਨੂੰ ਉਪਰ ਬੈਠਿਆਂ ਸੁਣਾਈ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸਨ।
“ਕਰਨਲ ਤੇ ਸਾਡਾ ਦੁਭਾਸ਼ੀਆ ਦੋਵੇਂ ਉਸ ਫਕੀਰ ਉੱਤੇ ਟੁੱਟ ਪਏ; ਪਰ ਉਸਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਘੁਮਾਅ ਕੇ ਕੰਧ ਵੱਲ ਉਛਾਲ ਦਿੱਤਾ।
“ਉਸ ਸੁਕੱੜ ਜਿਹੇ ਬੰਦੇ ਵਿਚ ਬੜੀ ਤਾਕਤ ਨਜ਼ਰ ਆਈ। ਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿ ਉਹ ਉੱਛਲ ਕੇ ਮੁੜ ਉਸ ਤੀਕ ਪਹੁੰਚਦੇ, ਉਹ ਫਕੀਰ ਗੁਫਾ ਦੇ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਤੀਕ ਪਹੁੰਚ ਚੁੱÎਕਿਆ ਸੀ।
“ਬਲੀ ਦੀ ਵੇਦੀ ਪਿੱਛੇ ਸਾਨੂੰ ਦੋਵਾਂ ਮਰਾਠੀ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਦੇ ਸਿਰ ਮਿਲੇ।''

ਸ਼੍ਰੀ ਹਾਰਗ੍ਰੇਵ ਜੈਨਿੰਗਸ ਨੇ ਖਰੜੇ ਨੂੰ ਤੈਹ ਕਰਕੇ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਬੋਲੇ, ''ਇੱਥੇ ਇਸ ਖਰੜੇ ਦਾ ਇਕ ਪੰਨਾ ਗਾਇਬ ਹੈ। ਅੱਗੇ ਦਾ ਕਿੱਸਾ ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਖ਼ੁਦ ਹੀ ਸੁਣਾਦਾ ਹਾਂ...
“ਮ੍ਰਿਤਕਾਂ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਉੱਤੇ ਜਿਹੜੇ ਭਾਵ ਸਨ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਨਾ ਬੜਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਈ। ਅੱਜ ਵੀ ਮੇਰੇ ਦਿਲ ਦੀ ਧੜਕਨ ਮੱਠੀ ਪੈ ਜਾਂਦੀ ਏ, ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਉਸ ਡਰ ਨੂੰ ਚੇਤੇ ਕਰਦਾ ਆਂ, ਜਿਸਨੇ ਸਾਨੂੰ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਘੇਰ ਲਿਆ ਸੀ। ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦੇ ਘਾਟ ਉਤਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਚਿਹਰਿਆਂ ਦੇ ਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਡਰ ਦੀ ਸੰਘਿਆ ਦੇਣੀ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਹੋਏਗੀ। ਉਹ ਤਾਂ ਇਕ ਵਿਗੜੀ ਹੋਈ ਪਾਗਲਾਂ ਵਰਗੀ ਹਾਸੀ ਲੱਗ ਰਹੀ ਸੀ। ਬੁੱਲ੍ਹ ਤੇ ਨਾਸਾਂ ਉਪਰ ਵੱਲ ਖਿੱਚੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ, ਮੂੰਹ ਪੂਰਾ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਸੀ ਤੇ ਅੱਖਾਂ-ਅੱਖਾਂ ਡਰਾਵਨੀਆਂ। ਕਲਪਨਾ ਕਰੋ, ਅੱਖਾਂ ਸੁੱਜ ਕੇ ਬਾਹਰ ਵੱਲ ਨਿਕਲੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ-ਨਾ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਪੁਤਲੀਆਂ ਸਨ, ਨਾ ਹੀ ਪਿਛਲਾ ਸਫ਼ੈਦ ਹਿੱਸਾ। ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਚਮਕ ਤੇ ਦਮਕ ਦੋਵੇਂ ਕਾਇਮ ਸਨ-ਬਿਲਕੁਲ ਇੰਜ ਜਿਵੇਂ ਮਿਸ ਇੰਟ ਦੀ ਉਂਗਲ ਵਿਚ ਪਏ ਇਸ ਪੱਥਰ ਦੀ ਐ।...
''ਤੇ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ-ਪੜਤਾਲ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਉਹ ਅਸਲੀ ਓਪਲ ਸਨ। ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਰਸਾਇਨਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਵਾਉਣ 'ਤੇ ਵੀ ਇਹੀ ਪਤਾ ਲੱÎਗਿਆ। ਅੱਖਾਂ ਕੀਮਤੀ ਨਗ ਓਪਲ ਵਿਚ ਕਿੰਜ ਬਦਲ ਗਈਆਂ, ਮੇਰੇ ਲਈ ਇਹ ਸਦਾ ਇਕ ਬੁਝਾਰਤ ਹੀ ਰਹੇਗੀ। ਇਕ ਬਜ਼ੁਰਗ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਨੇ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਮੈਂ ਇਸ ਬਾਰੇ ਪੁੱÎਛਿਆ ਸੀ, ਦਾਅਵੇ ਨਾਲ ਕਿਹਾ ਕਿ ਤਥਾਕਥਿਤ ਤੰਤਰ ਵਿਦਿਆ ਨਾਲ ਇੰਜ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇੰਜ ਮਨੋਬਲ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਆ ਬੜੀ ਸ਼ੋਹਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਇਸ ਗੱਲ ਉੱਤੇ ਕੌਣ ਯਕੀਨ ਕਰੇਗਾ। ਉਸ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਦੱÎਸਿਆ ਕਿ 'ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਾਰੇ ਓਪਲ ਰਤਨਾਂ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਇਵੇਂ ਹੋਈ ਤੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ...ਤੇ ਇਹ ਰਤਨ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ ਲਈ ਬੜੇ ਅਸ਼ੁਭ ਸਿੱਧ ਹੁੰਦੇ ਨੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਵਿਨਾਸ਼ ਦੀ ਦੇਵੀ ਦੁਰਗਾ ਦੇ ਚੜ੍ਹਾਵੇ ਲਈ ਸਿਰਫ ਅੱਖਾਂ ਹੀ ਬਚਦੀਆਂ ਨੇ'।''
ਕਿੱਸੇ ਨੂੰ ਸੁਣਨ ਵਾਲੇ ਕਿੱਸੇ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸਦਕਾ ਬਿਨਾਂ ਕੁਝ ਬੋਲੇ ਸਿਲ-ਪੱਥਰ ਹੋਏ ਖੜ੍ਹੇ ਸਨ। ਮਿਸ ਇੰਟ ਆਪਣੀ ਅੰਗੂਠੀ ਨਾਲ ਛੇੜਛਾੜ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ।
''ਤੁਹਾਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ ਮਿਸਟਰ ਜੈਨਿੰਗਸ, ਕਿ ਓਪਲ ਸੱਚਮੁੱਚ ਇਸੇ ਕਾਰਣ ਅਸ਼ੁਭ ਹੁੰਦੇ ਨੇ ?'' ਅੰਤ ਵਿਚ ਉਹ ਬੋਲੀ।
''ਜੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ ਤਾਂ ਕ੍ਰਿਪਾ ਕਰਕੇ ਇਸ ਨਗ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿਓ।''
ਤੇ ਮਿਸਟਰ ਜੈਨਿੰਗਸ ਨੇ ਮੇਜ਼ ਉੱਤੇ ਪੇਪਰ ਵੇਟ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਰੱਖੇ ਲੋਹੇ ਦੇ ਇਕ ਨੁਕੀਲੇ ਟੁਕੜੇ ਨੂੰ ਚੁੱÎਕਿਆ ਤੇ ਉਸ ਨਾਲ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਓਪਲ ਉਪਰ ਸੱਟਾਂ ਲਾਉਣ ਲੱਗ ਪਏ ਤੇ ਤਦ ਇੰਜ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਜਦ ਤਕ ਉਹ ਸਿੱਪੀਆਂ ਵਾਂਗ ਅਨੇਕਾਂ ਚਮਕਦਾਰ ਟੁਕੜਿਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਵਟ ਕੇ ਹੇਠਾਂ ਨਹੀਂ ਡਿੱਗ ਪਿਆ।
(... ਮਾਇਰਿੰਕ ਕਦੀ ਭਾਰਤ ਨਹੀਂ ਆਏ, ਇਸੇ ਲਈ ਭਾਰਤ ਬਾਰੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵਧੇਰੇ ਠੋੋਸ ਨਹੀਂ ਜਾਪਦੀ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਭੂਗੋਲ ਤੇ ਤੱਥਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਕੁਝ ਉਣਤਾਈਆਂ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਾਲ ਭੈਰਵ ਨੂੰ ਦੇਵੀ ਦੱਸਣਾ ਤੇ ਮਦਰਾਸ ਵਿਚ ਗੰਗਾ ਨਦੀ ਵਹਿੰਦੀ ਦੱਸਣਾ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਅਜਿਹੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਮਿਥਕ ਨੂੰ ਪੱਕੇ ਪੈਰੀਂ ਕਰਨ ਲਈ ਲਿਖੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਨੇ...ਇਸ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਯੁੱਗ ਵਿਚ ਇਕ ਵਰਗ ਅਜਿਹਾ ਵੀ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕਾਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਵਹਿਮਾਂ-ਭਰਮਾਂ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਰਹਿਣ। ਸੋ ਇਹ ਇਕ ਓਪਲ ਦੀ ਝੂਠੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ-ਅਨੁ.)
੦੦੦ ੦੦੦ ੦੦੦
ਬੇਦੀ ਡੈਂਟਲ ਹੈਲਥ ਸੈਂਟਰ, ਬਾਜਾ ਰੋਡ, ਜੈਤੋ-151202. ( ਪੰਜਾਬ )
ਮੋਬਾਇਲ ਨੰ : 94177-30600.
e-mail : mpbedijaitu0yahoo.co.in