ਕਿਆ ਨੇੜੇ, ਕਿਆ ਦੂਰ :: ਲੇਖਕ : ਰਾਬਿਨ ਸ਼ਾਹ ਪੁਸ਼ਪ

ਹਿੰਦੀ ਕਹਾਣੀ : ਕਿਆ ਨੇੜੇ, ਕਿਆ ਦੂਰ :: ਲੇਖਕਾ : ਰਾਬਿਨ ਸ਼ਾਹ ਪੁਸ਼ਪ
ਅਨੁਵਾਦ : ਮਹਿੰਦਰ ਬੇਦੀ ਜੈਤੋ Í ਮੁਬਾਇਲ : 94177-30600.

-----------------------------------------------
ਇਹ ਕਹਾਣੀ, ਕਲਾ ਸਿਰਜਕ ਦੇ ਅੰਕ : 26 ; ਜੁਲਾਈ-ਸਤੰਬਰ 2008. ਵਿਚ ਛਪੀ।
-----------------------------------------------

ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਆਭਾ ਬਰਾਉਨ ਦੀ ਨਹੀਂ…

ਪਰ ਤਾਰ ਆਭਾ ਬਰਾਉਨ ਦੇ ਨਾਂ ਹੀ ਆਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਈ ਚਿੱਠੀਆਂ ਵੀ ਆ ਚੁੱਕੀਆਂ ਨੇ। ਹੁਣ ਇਹ ਤਾਰ। ਇਸਦਾ ਕੀ ਜਵਾਬ ਦੇਵੇ ਆਭਾ ? ਹੱਥ ਦੀਆਂ ਉਂਗਲਾਂ ਵਿਚ ਕੰਬਣੀ ਛਿੜੀ ਹੋਈ ਹੈ।

ਬੜਾ ਚਿਰ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਕ ਤਾਰ ਆਇਆ ਸੀ, ਉਦੋਂ ਓਨੀਲ ਨੇ ਦਫ਼ਤਰੋਂ ਛੁੱਟੀ ਲਈ ਸੀ ਤੇ ਦੋਵੇਂ ਸ਼ਾਮ ਵਾਲੀ ਗੱਡੀ ਚੜ੍ਹ ਗਏ ਸਨ…ਨਾਲ ਸੀ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਬੇਟੀ ਮੇਹਾ। ਮੇਹਾ ਓਦੋਂ ਤਿੰਨ ਕੁ ਸਾਲ ਦੀ ਸੀ। ਛੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿਚ ਹੀ ਇਹ ਸਭ ਵਾਪਰ ਜਾਵੇਗਾ, ਉਸਨੇ ਕਦੀ ਸੋਚਿਆ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ।

ਇਕ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਉੱਤੇ ਉਤਰ ਕੇ, ਸਰਕਾਰੀ ਬੱਸ ਫੜਨੀ ਪਈ ਸੀ। ਅੰਤਾਂ ਦੀ ਭੀੜ, ਛੱਤ 'ਤੇ ਲੋਕ, ਪਿਛਲੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ ਨਾਲ ਵੀ ਕੁਝ ਲਮਕ ਰਹੇ ਸਨ। ਫੇਰ ਬੱਸ ਇਕ ਜਗ੍ਹਾ ਰੁਕੀ ਸੀ। ਉੱਥੇ ਹੀ ਉਤਰੇ ਸੀ ਉਹ। ਬੱਸ ਜਦੋਂ ਚਲੀ ਗਈ, ਓਨੀਲ ਨੇ ਟਮਟਮ ਕੀਤੀ। ਮਰੀਅਲ ਜਿਹਾ ਘੋੜਾ, ਪਿੰਡ ਦੇ ਕੱਚੇ ਰਸਤੇ ਉੱਪਰ ਟਮਟਮ ਵਾਲਾ ਸਾਰੇ ਰਸਤੇ ਛਾਂਟਾ ਮਾਰਦਾ ਰਿਹਾ…

ਓਨੀਲ ਦੇ ਪਿਤਾ ਬਾਹਰ ਟਹਿਲ ਰਹੇ ਸਨ ਜਾਂ ਜਿਵੇਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਈ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਬੁਝੀਆਂ-ਬੁਝੀਆਂ ਅੱਖਾਂ। ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਕੁਝ ਬੋਲ ਨਹੀਂ ਸੀ ਸਕੇ। ਇਹ ਤਾਂ ਅੰਦਰ ਜਾ ਕੇ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ ਕਿ ਮਾਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਬੜੀ ਗੰਭੀਰ ਹੈ।

ਦਰਦ ਨਾਲ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਸੀ ਮਾਂ। ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਹੱਥ ਪਲੋਸਿਆ, ਉਸਦਾ ਹੱਥ ਫੜ ਕੇ ਰੋਣ ਪਈ ਸੀ। ਬੜੀ ਦੇਰ ਤਕ ਰੋਂਦੀ ਰਹੀ। ਉਸਨੇ ਹੀ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਸੀ, 'ਹੁਣ ਅਸੀਂ ਆ ਗਏ ਆਂ, ਸਭ ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ'। ਫੇਰ ਵੀ ਮਾਂ ਰੋਣੋ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹਟੀ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਮਨ ਵਿਚ ਸੋਚਿਆ ਸੀ, ਕੀ ਉਹ ਸੱਚਮੁੱਚ ਆ ਗਈ ਹੈ ?

ਓਨੀਲ ਦੀ ਮਾਂ ਨੇ ਨਾ ਉਸਦੇ ਆਉਣ 'ਤੇ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਨਾ ਜਾਣ 'ਤੇ। ਇਹ ਵਿਰੋਧ ਤਾਂ ਉਸਦੀ ਮੰਮੀ ਨੇ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਮੁੰਡਾ ਲੱਭਦੇ-ਲੱਭਦੇ ਪਾਪਾ ਥੱਕ ਗਏ ਸਨ। ਉਸਨੂੰ ਬੁਲਾ ਕੇ ਪਾਪਾ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ, 'ਆਭਾ ਮੈਂ ਲਗਭਗ ਟੁੱਟ ਚੁੱਕਿਆ ਆਂ। ਹੁਣ ਮੇਰੇ ਵਿਚ ਹੋਰ ਹਿੰਮਤ ਨਹੀਂ ਰਹੀ…ਜੇ ਤੈਨੂੰ ਇਤਰਾਜ਼ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਪੇਪਰ ਵਿਚ…'

'ਵਾਟ ?' ਮੰਮੀ ਵਿਚਕਾਰ ਹੀ ਚੀਕ ਪਈ ਸੀ, 'ਮੇਰੀ ਬੱਚੀ ਕੋਈ ਕਾਰ ਜਾਂ ਸਕੂਟਰ ਨਹੀਂ…ਪੇਪਰ ਵਿਚ ਐਡਵਟਾਈਜ਼ ਕਰਨ ਨਾਲੋਂ ਚੰਗਾ ਹੋਵੇਗਾ, ਇਸਦੇ ਗਲੇ ਵਿਚ 'ਫਾਰ ਸੇਲ' ਦੀ ਇੱਕ ਫੱਟੀ ਪਾ ਦਿਓ।'

'ਮਾਰਗ੍ਰੇਟ…ਮਾਰਗ੍ਰੇਟ…ਬੀ ਕੂਲ। ਕਿੰਨੀ ਵਾਰੀ ਕਿਹੈ, ਕੁਝ ਬੋਲਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸੋਚ ਲਿਆ ਕਰ। ਕੀ ਤੈਥੋਂ ਇਹ ਗੱਲ ਲੁਕੀ ਹੋਈ ਏ ਕਿ ਸਾਡੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਵੱਧ ਪੜ੍ਹ-ਲਿਖ ਜਾਂਦੀਆਂ ਨੇ ਤੇ ਸਾਡੀ ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹੇ-ਲਿਖੇ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਬੜੀ ਘੱਟ ਏ। ਜਿਹੜੇ ਹੈਨ, ਉਹਨਾਂ ਉੱਤੇ ਕੁੜੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮਾਂ-ਪਿਓ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਜਾਲ ਸੁੱਟ ਲੈਂਦੇ ਨੇ…ਫੇਰ ਇਹ ਵੀ ਤਾਂ ਸੱਚਾਈ ਏ ਕਿ ਸਾਡੀਆਂ ਜਿਹੜੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਨਰਸਾਂ ਜਾਂ ਆਫ਼ਿਸ ਵਿਚ ਸਟੈਨੋ ਲੱਗਦੀਆਂ ਨੇ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਲੋਕ ਚੀਪ ਸਮਝਦੇ ਨੇ।'

'ਚੀਪ ਸਮਝਣ ਨਾਲ ਕੋਈ ਚੀਪ ਨਹੀਂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ।'

'ਇਹ ਠੀਕ ਹੈ ਮਾਰਗ੍ਰੇਟ ਪਰ ਇੱਜ਼ਤ ਵਿਚ ਫ਼ਰਕ ਆ ਜਾਂਦਾ ਏ। ਮੈਂ ਤਾਂ ਸਿਰਫ ਇਹੀ ਚਾਹੁੰਦਾ ਆਂ ਕਿ ਆਭਾ ਦਾ ਵਿਆਹ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤੇ ਉਹ ਲਾਈਫ਼ ਵਿਚ ਸੈਟਲ ਹੋ ਜਾਵੇ…ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੋਰ ਕੁਝ ਨਹੀਂ।'

ਫੇਰ ਕਈ ਦਿਨਾਂ ਤਕ ਮੰਮੀ-ਪਾਪਾ ਵਿਚ ਬੋਲ ਚਾਲ ਬੰਦ ਰਹੀ ਸੀ। ਅੰਤ ਵਿਚ ਉਸਨੇ ਹੀ ਪਾਪਾ ਦੇ ਪੱਖ ਵਿਚ ਫ਼ੈਸਲਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਉਸਨੇ ਇਕ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਉਦੋਂ ਵੀ ਮੰਮੀ ਨੇ ਬਹੁਤ ਹੁੱਲੜ ਮਚਾਇਆ ਸੀ। 'ਆਈ ਹੇਟ…।'

'ਪਰ ਮਾਰਗ੍ਰੇਟ, ਮਾਡਲਿੰਗ ਵਿਚ ਬੁਰਾਈ ਕੀ ਏ ?' ਪਾਪਾ ਨੇ ਉਸਦਾ ਪੱਖ ਲਿਆ ਸੀ, 'ਜੇ ਆਭਾ ਮਾਡਲਿੰਗ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਏ ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਕਰਨ ਦਿਓ।'

'ਕਹਿ ਦਿਤਾ ਨਾ ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਕਿੱਤੇ ਨਾਲ ਨਫ਼ਰਤ ਏ…ਆਈ ਕਾਂਟ ਟਾਲਰੇਟ।'

'ਬਟ ਵਹਾਈ ?'

'ਕਿਉਂਕਿ ਫ਼ੋਟੋਗ੍ਰਾਫ਼ਰ ਕਹੇਗਾ, ਮੁਸਕਰਾਓ, ਤਦ ਮੁਸਕਰਾਉਣਾ ਪਵੇਗਾ। ਹੱਥ ਇੱਥੇ ਰੱਖੋ, ਇੱਥੇ ਨਹੀਂ, ਉੱਥੇ…ਉਹੀ ਕਰਨਾ ਪਵੇਗਾ। ਕੋਈ ਕੁੜੀ, ਕਿਸੇ ਮਰਦ ਦੇ ਕਹਿਣ 'ਤੇ ਮੁਸਕਰਾਏ, ਉਸਦੇ ਕਹਿਣ 'ਤੇ ਉੱਠੇ, ਉਸਦੇ ਕਹਿਣ 'ਤੇ ਬੈਠੇ…ਉਫ਼ ! ਦਿਸ ਇਜ ਟੂ ਮੱਚ…ਹਾਰੇਬਲ !'

ਉਸਨੇ ਦੇਖਿਆ ਸੀ, ਇਸ ਵਾਰੀ ਨੀਵੀਂ ਪਾ ਕੇ ਪਾਪਾ ਖ਼ਾਮੋਸ਼ ਹੋ ਗਏ। ਆਪਣੇ ਮੁਕੱਮਦੇ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਉਸਨੇ ਖ਼ੁਦ ਹੀ ਸੁਣਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।...ਫੇਰ ਸਿਲਸਿਲਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ, ਮਾਡਲਿੰਗ ਦਾ…ਸਾੜ੍ਹੀ, ਚਾਹ, ਸਾਬਣ, ਕੱਪੜੇ ਧੋਣ ਵਾਲੇ ਸਾਬਣ ਦੇ ਇੱਕ ਡੱਬੇ ਉੱਤੇ ਵੀ ਉਹ ਆਈ। ਸਾਧਾਰਨ ਕਿਸਮ ਦਾ ਸਾਬਣ ਸੀ, ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਖਾਸਾ ਵਿਕਿਆ ਸੀ।
***
ਤਾਰ ਹੁਣ ਵੀ ਹੱਥ ਵਿਚ ਸੀ।

ਹੱਥ ਓਵੇਂ ਹੀ ਕੰਬ ਰਿਹਾ ਹੈ…ਆਭਾ ਸੋਚਦੀ ਹੈ, ਆਪਣੇ ਸਾਰੇ ਮੁਕੱਦਮਿਆਂ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਉਹ ਖ਼ੁਦ ਕਰਦੀ ਰਹੀ…ਫੇਰ ਇਹ ਫ਼ੈਸਲਾ ਉਸਨੇ ਮੰਮੀ ਦੇ ਪੱਖ ਵਿਚ ਕਿਉਂ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ?

ਪਰ ਇਹ ਫ਼ੈਸਲਾ ਤਾਂ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਪਹਿਲਾਂ ਅਖ਼ਬਾਰ ਵਿਚ ਵਿਗਿਆਪਨ ਆਇਆ ਸੀ। ਫੇਰ ਵਿਗਿਆਪਨ ਦੇ ਉਤਰ ਦੀ ਉਡੀਕ ਪਾਪਾ ਬੜੀ ਬੇਸਬਰੀ ਨਾਲ ਕਰਨ ਲੱਗੇ ਸਨ। ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਲਾਨ ਵਿਚ ਘੁੰਮਣ ਲੱਗਦੇ। ਵਾਰੀ-ਵਾਰੀ ਗੇਟ ਵੱਲ ਦੇਖਦੇ। ਹੁਣ ਜਿਵੇਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਮਕਸਤ, ਡਾਕੀਏ ਦੀ ਉਡੀਕ ਹੀ ਰਹਿ ਗਈ ਸੀ।

ਉਹ ਮੇਹਾ ਵੱਲ ਦੇਖਦੀ ਹੈ…ਨਿੱਕੇ-ਨਿੱਕੇ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਉਹ ਕੋਈ ਪੇਟਿੰਗ ਬਣਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਰੰਗ ਫੈਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਸਨੂੰ ਆਪਣਾ ਹੱਥ ਕੰਬਦਾ ਹੋਇਆ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਹੱਥ ਵਿਚ ਤਾਰ ! ਉਹ ਤਾਰ ਦਾ ਕੀ ਜਵਾਬ ਦਵੇ ?

ਤੇ ਵਿਗਿਆਪਨ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿਚ ਵੀ ਕਈ ਪੱਤਰ ਆਏ ਸਨ। ਫੇਰ ਪਾਪਾ ਨੇ ਇਕ ਦਿਨ ਕਿਹਾ ਸੀ, 'ਇਹ ਮੁੰਡਾ ਪੜ੍ਹਿਆ-ਲਿਖਿਆ ਏ। ਮੈਂ ਇਸਨੂੰ ਮਿਲਣ ਜਾਵਾਂਗਾ।'

'ਤੁਹਾਡਾ ਦਿਮਾਗ਼ ਤਾਂ ਠੀਕ ਏ ?'

'ਕਿਉਂ ?'

'ਆਪਣੀ ਆਭਾ ਦਿੱਲੀ ਵਿਚ ਜੰਮੀ ਤੇ ਪਲੀ ਏ। ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਇਕ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਪਿੰਡ ਵਿਚ, ਪਾਗਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ...'

ਇਸ ਉੱਤੇ ਪਾਪਾ ਸਿਰਫ ਮੁਸਕਰਾਏ ਸਨ।

'ਇੰਜ ਨਾ ਮੁਸਕਰਾਇਆ ਕਰੋ। ਜੋ ਕਹਿਣਾ ਏਂ, ਸਾਫ਼-ਸਾਫ਼ ਕਹੋ।' ਮੰਮੀ ਚਿੜ ਗਈ ਸੀ।

'ਮੈਂ ਕੀ ਕਹਾਂ, ਕਹਿ ਤਾਂ ਤੂੰ ਰਹੀ ਏਂ…ਮੈਂ ਤਾਂ ਸਿਰਫ ਸੁਣ ਰਿਹਾਂ।'

'ਤਾਂ ਸਾਫ਼ ਗੱਲ ਸੁਣ ਲਓ, ਆਪਣੀ ਆਭਾ ਕਿਸੇ ਪਿੰਡ ਜਾਂ ਢਾਣੀ ਵਿਚ ਵੇਸਟ ਹੋਣ ਲਈ ਨਹੀਂ ਜਾਏਗੀ। ਨਾ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਕੋਈ ਸੁਸਾਇਟੀ, ਨਾ ਕੋਈ ਕਲਚਰ…ਊਂਹ।'

ਇਸ ਵਾਰੀ ਪਾਪਾ ਮੁਸਕਰਾਏ ਤਾਂ ਮੰਮੀ ਚੀਕ ਪਈ, 'ਫੇਰ ਮੁਸਕਰਾਏ ?'

'ਬੀ ਕੂਲ…ਸ਼ਾਂਤ ਹੋ ਜਾ ਮਾਰਗ੍ਰੇਟ। ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਬੱਸ ਇੰਨਾ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਮੈਂ ਵੀ ਮੱਧਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਪਿੰਡ ਦਾ ਆਂ ਤੇ ਤੂੰ ਵੀ ਇਕ ਪਿੰਡ ਦੀ ਈ ਏਂ। ਵਕਤ ਤੇ ਹਾਲਾਤ ਕਾਰਨ ਅਸੀਂ ਦਿੱਲੀ ਪਹੁੰਚ ਗਏ। ਤਕਦੀਰ ਨੇ ਸਾਥ ਦਿੱਤਾ, ਤਾਂ ਬੰਗਲਾ ਹੈ, ਸੁਸਾਇਟੀ ਹੈ…ਇੱਜ਼ਤ ਹੈ। ਵਰਨਾ ਇਸ ਮਹਾਨਗਰ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਨੇ, ਜਿਹਨਾਂ ਲਈ ਨਾ ਕੋਈ ਸੁਸਾਇਟੀ ਹੈ, ਨਾ ਸੌਣ ਲਈ ਜਗ੍ਹਾ। ਅਸੀਂ ਵੱਡੇ ਲੋਕ ਹਾਂ…ਇਹ ਵੀ ਤਾਂ ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ਨਾਲੋਂ ਉੱਖੜੇ ਹੋਏ ਲੋਕ ਹਾਂ…' ਏਨਾ ਕਹਿੰਦੇ-ਕਹਿੰਦੇ ਪਾਪਾ ਦਾ ਗੱਚ ਭਰ ਆਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਉੱਠ ਕੇ ਆਪਣੇ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਚਲੇ ਗਏ ਸਨ।

ਰਾਤ ਨੂੰ ਮੈਂ ਕਾਫ਼ੀ ਦੇਣ ਲਈ ਪਾਪਾ ਦੇ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਗਈ ਸਾਂ। ਉਹ ਅੱਖਾਂ ਬੰਦ ਕਰੀ ਚੁੱਪਚਾਪ ਲੇਟੇ ਹੋਏ ਸਨ।

'ਪਾਪਾ...'

'ਆਂ...'

'ਕਾਫ਼ੀ ਪੀ ਲਓ ਪਾਪਾ।'

ਉਹ ਉਸਦੇ ਹੱਥੋਂ ਪਿਆਲਾ ਫੜ੍ਹ ਕੇ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਸਿਪ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਏ ਸਨ।

'ਇਕ ਗੱਲ ਪੁੱਛਾਂ ?'

'ਕੀ ?'

'ਤੁਸੀਂ ਸੱਚਮੁੱਚ ਮੇਰੀ ਸ਼ਾਦੀ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਓ ?'

ਪਾਪਾ ਬਿਨਾਂ ਉੱਤਰ ਦਿੱਤੇ ਕਾਫ਼ੀ ਪੀਂਦੇ ਰਹੇ।

'ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਕਈ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੇ ਵੀ…।' ਵਿਚਕਾਰ ਹੀ ਪਾਪਾ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਪਿਆਲਾ ਫੜਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, 'ਮੇਰੇ ਵੱਲੋਂ ਤੇਰੇ ਉੱਪਰ ਕੋਈ ਪ੍ਰੇਸ਼ਰ ਨਹੀਂ। ਅੱਜ ਤੱਕ ਸਾਰੇ ਫ਼ੈਸਲੇ ਤੂੰ ਖ਼ੁਦ ਕੀਤੇ ਨੇ…ਇਹ ਵੀ ਤੂੰ ਹੀ ਕਰੀਂ। ਬੱਸ ਇੱਕ ਵਾਰੀ ਉਸ ਮੁੰਡੇ ਨੂੰ ਦੇਖ ਆਉਣ ਦੇ…ਇਸ ਬਹਾਨੇ ਮੈਂ ਇਕ ਵਾਰੀ ਫੇਰ ਪਿੰਡ ਦੇਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਆਂ। ਆਭਾ ਮੈਂ ਇਸ ਮਹਾਨਗਰ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦਾ ਆਂ…ਪਰ ਮੇਰੇ ਅੰਦਰ ਇਕ ਪਿੰਡ ਵੱਸਿਆ ਹੋਇਆ ਏ। ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤੇਰੀ ਮੰਮੀ ਦੀ ਜ਼ਿੱਦ ਕਾਰਨ, ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ਵੇਚ ਕੇ ਇੱਥੇ ਆਇਆ ਸਾਂ। ਫੇਰ ਕਦੀ ਹਿੰਮਤ ਨਹੀਂ ਹੋਈ ਕਿ ਪਿੰਡ ਹੋ ਆਵਾਂ…ਉਸ ਜਗ੍ਹਾ ਨੂੰ ਦੇਖਾਂ ਜਿੱਥੇ ਮੇਰਾ ਖਪਰੈਲ ਵਾਲਾ ਘਰ ਸੀ…ਸੁਣਿਆ ਏ, ਉਸਨੂੰ ਭੰਨ-ਤੋੜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਏ ਤੇ ਉੱਥੇ ਕੋਈ ਪੱਕਾ ਮਕਾਨ ਬਣ ਗਿਐ। ਬੇਟਾ, ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਜਿਸ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਾਂ, ਇਹ ਇਕ ਬੰਗਲਾ ਏ, ਘਰ ਨਹੀਂ…ਘਰ ਤਾਂ ਕਦੇ ਦਾ ਟੁੱਟ-ਭੱਜ ਗਿਐ…।' ਆਵਾਜ਼ ਕੰਬਣ ਲੱਗੀ ਸੀ।

ਆਭਾ ਨੂੰ ਲੱਗਿਆ ਸੀ, ਉਸਦਾ ਹੱਥ ਵੀ ਕੰਬ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਿਆਲੀ ਤੇ ਤਸ਼ਤਰੀ 'ਚੋਂ ਅਜੀਬ ਜਿਹੀ ਆਵਾਜ਼ ਆਈ, ਫੇਰ ਓਵੇਂ ਹੀ ਕੰਬਣੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਹੱਥ ਵਿਚ ਫਿਰ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਵਾਰੀ ਪਿਆਲੀ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਤਾਰ ਸੀ। ਕੀ ਜਵਾਬ ਦੇਵੇ ਉਹ ! ਇਸੇ ਹੱਥ ਨੂੰ ਫੜ੍ਹ ਕੇ ਓਨੀਲ ਦੀ ਮਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ, 'ਮੈਨੂੰ ਤੇਰੇ ਤਾਈਂ ਕੋਈ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਨਹੀਂ ਬੇਟਾ…।'

ਇਹੀ ਆਖ਼ਰੀ ਵਾਕ ਸੀ ਉਹਨਾਂ ਦਾ।…ਤੇ ਜਦੋਂ ਉਹ ਵਾਪਸ ਚੱਲੇ ਸਨ ਤਾਂ ਮੇਹਾ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ ਸੀ, ' ਤੁਸੀਂ ਨਹੀਂ ਚੱਲਨਾ ਦਾਦੀ ਜੀ ?'

ਓਨੀਲ ਦੇ ਪਾਪਾ ਚੁੱਪਚਾਪ ਮੇਹਾ ਦੇ ਵਾਲਾਂ ਉੱਪਰ ਹੱਥ ਫੇਰਦੇ ਰਹੇ ਸਨ।

'ਚਲੋ ਨਾ ਦਾਦੀ, ਇੱਥੇ ਕੀ ਏ ! ਨਾ ਸਕੂਟਰ ਏ, ਨਾ ਸਿਨੇਮਾ, ਨਾ ਕਾਨਵੈਂਟ…ਤੇ ਇੱਥੇ ਬਿਜਲੀ ਵੀ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ। ਕਿੰਨੀ ਗਰਮੀ ਪੈਂਦੀ ਏ।'

'ਤੂੰ ਜਾਹ…ਜਲਦੀ ਜਲਦੀ ਪੜ੍ਹਨਾ ਲਿਖਣਾ ਸਿੱਖੀਂ…ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਨਾਲ ਚਿੱਠੀ ਲਿਖੀਂ।'

'ਪਾਪਾ ! ਮੇਹਾ ਠੀਕ ਈ ਤਾਂ ਕਹਿੰਦੀ ਏ।' ਓਨੀਲ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ, 'ਤੁਸੀਂ ਨਾਲ ਰਹੋਗੇ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਏਥੋਂ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਨਹੀਂ ਰਹੇਗੀ।'

'ਆਪਣਾ ਪਿੰਡ…ਆਪਣੇ ਖੇਤ…ਆਪਣਾ ਘਰ ਕਦੀ ਕਿਸੇ ਤੋਂ ਛੁਟਿਆ ਏ ਬੇਟਾ ! ਤੁਸੀਂ…ਤੁਸੀਂ…ਜਾਓ।' ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਟਮਟਮ 'ਤੇ ਬੈਠ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਉਹ ਪਰਤ ਗਏ ਸਨ। ਓਨੀਲ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਜਾਂਦਿਆਂ ਦੇਖ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤੇ ਉਸੇ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ, 'ਜਲਦੀ ਚੱਲੋ, ਵਰਨਾ ਬੱਸ ਨਿਕਲ ਜਾਏਗੀ।'

ਓਨੀਲ ਚੁੱਪਚਾਪ ਟਮਟਮ 'ਤੇ ਬੈਠ ਗਿਆ ਸੀ।

ਸਾਰੀ ਰਾਹ ਚੁੱਪ ਪਸਰੀ ਰਹੀ। ਬਸ, ਹਾਂ-ਹੂੰ ਵਿਚ ਜਵਾਬ।

ਜਦੋਂ ਪਾਪਾ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰੀ ਉਸਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਲੈ ਕੇ ਆਏ ਸਨ, ਉਦੋਂ ਵੀ ਉਹ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ 'ਹਾਂ-ਹੂੰ' ਵਿਚ ਜਵਾਬ ਦੇ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਪਾਪਾ ਨੇ ਆਉਂਦਿਆਂ ਹੀ ਕਿਹਾ, 'ਮੈਨੂੰ ਮੁੰਡਾ ਪਸੰਦ ਆ ਗਿਆ, ਸੋ ਇਸਨੂੰ ਨਾਲ ਈ ਲੈ ਆਇਆ ਬਈ ਇਹ ਵੀ ਕੁੜ ਦੇਖ ਲਵੇ।'

ਉਦੋਂ ਉਹ ਮਨ ਹੀ ਮਨ ਹੱਸੀ ਸੀ। ਇਸਨੂੰ ਏਨਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਕਿ ਆਪਣੇ ਸਾਰੇ ਮੁਕੱਦਮਿਆਂ ਦੇ ਫ਼ੈਸਲੇ ਉਹ ਖ਼ੁਦ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਪਾਪਾ ਉਸਨੂੰ ਇਸ ਲਈ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਸੀ ਲਿਆਏ ਕਿ ਉਹ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਦੇਖ ਲਵੇ, ਬਲਿਕੇ ਇਸ ਲਈ ਲਿਆਏ ਸਨ ਕਿ ਉਸਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਉਹ ਆਪਣਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਸੁਣਾ ਸਕੇ। 'ਪੇਂਡੂਆ ! ਇਹ ਪਿੰਡ ਨਹੀਂ, ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ। ਇਹ ਬੰਗਲਾ ਮਿਸ ਆਭਾ ਦਾ ਇਜਲਾਸ ਹੈ…'

ਫੇਰ ਦੋ ਦਿਨ ਰਿਹਾ ਸੀ ਓਨੀਲ।

ਉਸ ਲਈ ਪਾਪਾ ਨੇ ਟੈਕਸੀ ਬੁਲਾਈ ਸੀ। ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ, 'ਆਭਾ ਜੀ, ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਨਾ ਮੈਨੂੰ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਪਤਾ। ਮੇਰੇ ਪਾਪਾ ਨੇ ਕਦੋਂ ਪੇਪਰ ਦੇਖਿਆ, ਕਦੋਂ ਲਿਖਿਆ। ਜਦੋਂ ਤੁਹਾਡੇ ਪਾਪਾ ਆਏ, ਉਦੋਂ ਮੈਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ, ਮੈਂ ਆ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਤੁਹਾਡੇ ਪਾਪਾ ਜ਼ਿੱਦ ਕਰਕੇ ਲੈ ਆਏ। ਤੁਹਾਡਾ ਸ਼ਹਿਰ ਬੜਾ ਵੱਡਾ ਏ। ਮੇਰਾ ਪਿੰਡ ਬੜਾ ਛੋਟਾ। ਤੁਹਾਡਾ ਬੰਗਲਾ ਵੀ ਬੜਾ ਵੱਡਾ ਹੈ। ਮੇਰਾ ਘਰ ਬੜਾ ਛੋਟਾ ਏ। ਖਪਰੈਲ ! ਹਰ ਸਾਲ ਲਿਪਾਈ ਕਰਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਇੱਥੋਂ-ਉੱਥੋਂ ਚੋਅ ਪੈਂਦਾ ਏ। ਤੁਸੀਂ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਸਕਣਾ।'

ਤੇ ਜਦੋਂ ਉਹ ਚਲਾ ਗਿਆ, ਤਾਂ ਗੁੱਸੇ ਵਿਚ ਉਹ ਭੁੱਜ ਰਹੀ ਸੀ…ਉਸਦੇ ਇਜਲਾਸ ਵਿਚ ਉਸਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਫ਼ੈਸਲਾ ਸੁਣਾਉਣ ਵਾਲਾ ਉਹ ਹੁੰਦਾ ਕੌਣ ਹੈ ? ਅੱਜ ਤੱਕ ਇਸ ਘਰ ਵਿਚ ਇੰਜ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੋਇਆ। ਫੇਰ ਇੰਜ ਕਿਉਂ ਹੋਇਆ ? ਉਸਦਾ ਮੁਕੱਦਮਾ, ਉਸਦੀ ਕਚਹਿਰੀ, ਉਹ ਓਪਰਾ ਆਦਮੀ ਹੁੰਦਾ ਕੌਣ ਹੈ ਫ਼ੈਸਲਾ ਸੁਣਾਉਣ ਵਾਲਾ…

ਪਾਪਾ ਦੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਆਉਂਦਿਆਂ ਹੀ ਉਸਨੇ ਆਪਣਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਸੁਣਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।…ਤੇ ਪਾਪਾ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਗਲਵੱਕੜੀ ਵਿਚ ਲੈ ਕੇ ਕਿਹਾ ਸੀ, 'ਆਈ ਐਮ ਪ੍ਰਾਊਡ ਆਫ ਯੂ…ਤੈਨੂੰ ਉੱਥੇ ਕੋਈ ਦਿੱਕਤ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ। ਓਨੀਲ ਕਾ ਆਪਣਾ ਖੇਤ ਹੈ…ਖੇਤ ਕੋਲ ਤਲਾਅ ਏ…ਉੱਥੇ ਇਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਚਰਚ ਵੀ ਹੈ। ਉੱਥੋਂ ਦੇ ਪ੍ਰੀਸਟ ਨਾਲ ਮੈਂ ਮਿਲ ਕੇ ਆਇਆਂ…ਬੜੇ ਭਲੇ ਆਦਮੀ ਨੇ। ਉਹਨਾਂ ਮੈਨੂੰ ਵਚਨ ਦਿੱਤਾ ਏ, ਤੇਰਾ ਖ਼ਿਆਲ ਰੱਖਣਗੇ।…ਨਾਲੇ ਮੈਂ ਵੀ ਤਾਂ ਮਿਲਣ ਆਉਂਦਾ ਰਹਾਂਗਾ।'

'ਮੈਨੂੰ ਜਾਂ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ?' ਉਹ ਗੁੱਸੇ ਨਾਲ ਭਰੀ ਹੋਈ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਉਸਨੇ ਸਿੱਧਾ ਸਵਾਲ ਕੀਤਾ ਸੀ।

ਪਾਪਾ ਨੇ ਇਕ ਵਾਰੀ ਉਸ ਵੱਲ ਤੱਕਿਆ, ਫੇਰ ਚੁੱਪਚਾਪ ਆਪਣੇ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਚਲੇ ਗਏ। ਉਹ ਗੁੱਸੇ ਨਾਲ ਕੰਬ ਰਹੀ ਸੀ।
***

ਅਚਾਨਕ ਉਸਨੂੰ ਲੱਗਿਆ, ਉਸਦਾ ਸਾਰਾ ਸਰੀਰ ਕੰਬ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਹ ਇਸ ਤਾਰ ਦਾ ਕੀ ਜਵਾਬ ਦੇਵੇ ? ਉਦੋਂ ਹੀ ਮੇਹਾ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ, 'ਦੇਖੋ ਮੰਮੀ ਮੈਂ ਦਾਦੀ ਦਾ ਪਿੰਡ ਬਣਾਇਆ ਏ। ਓਅ ਏ…ਹੋਏ, ਹੋ ਗਈ ਨਾ ਗ਼ਲਤੀ, ਇੱਥੇ ਤਾਂ ਇਮਲੀ ਦਾ ਵੱਡਾ ਸਾਰਾ ਰੁੱਖ ਏ। ਦਾਦੀ ਨੇ ਡਲਾ ਮਾਰ ਕੇ, ਇਮਲੀ ਤੋੜੀ ਸੀ। ਹੁਣੇ ਬਣਾਦੀ ਆਂ ਰੁੱਖ…' ਉਹ ਬੁਰਸ਼ ਨੂੰ ਰੰਗ ਵਿਚ ਭਿਉਂ ਕੇ ਰੁੱਖ ਬਣਾਉਣ ਲੱਗ ਪਈ।

ਖੇਤ ਦਿਖਾਉਂਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਓਨੀਲ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ, 'ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਵੱਸਿਆ ਇਹ ਪਿੰਡ ਸਿਰਫ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ, ਮੇਰੇ ਅੰਦਰ ਵਸਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਧਾਈਂ ਦੇ ਇਕ ਦਾਣੇ ਨੂੰ ਖੋਹਲ ਕੇ ਦੇਖ।'

ਉਸਨੇ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਦੇਖਿਆ…ਇਕ ਵਿਚ ਚੌਲਾਂ ਦੇ ਦੋ ਦਾਣੇ ਸਨ। ਉਹ ਹੈਰਾਨੀ ਨਾਲ ਓਨੀਲ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵੱਲ ਦੇਖਣ ਲੱਗੀ ਸੀ।

'ਇੱਕ ਹੋਰ ਖੋਹਲ।'

ਉਸਨੇ ਨੌਹਾਂ ਨਾਲ ਪਰਤ ਹਟਾਈ, ਫੇਰ ਚੌਲਾਂ ਦੇ ਦੋ ਦਾਣੇ।

'ਇਹ ਖਾਸ ਕਿਸਮ ਦਾ ਧਾਨ ਹੈ। ਪੂਰੇ ਖੇਤ ਵਿਚ ਇਹੀ ਹੈ। ਠੀਕ ਮੇਰੇ ਵਾਂਗ।'

'ਕੀ ਮਤਲਬ ?'

'ਇਕ ਦਾਣੇ ਵਿਚ ਦੋ ਦਾਣੇ…ਮੇਰੇ ਅੰਦਰ ਵੀ ਦੋ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੇ। ਇਕ ਇਹ ਪਿੰਡ ਤੇ ਦੂਜੀ ਤੂੰ। ਮੈਂ ਵੀ ਕੀ ਚੀਜ਼ ਆਂ…ਟੂ ਇਨ ਵਨ !' ਆਪਣੀ ਕਹੀ ਗੱਲ ਉੱਤੇ ਹੱਸਣ ਲੱਗਿਆ ਸੀ ਉਹ।

ਜਦੋਂ ਉਹ ਧੂੜ ਭਰੀ ਪਹੀ ਤੋਂ ਵਾਪਸ ਆ ਰਹੇ ਸਨ ਤਾਂ ਦਸ ਬਾਰਾਂ ਸਾਲ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਕੁੜੀਆਂ ਉਸਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਤਾੜੀਆਂ ਵਜਾਉਣ ਲੱਗੀਆਂ, 'ਸਾਬਣ ਵਾਲੀ ਭਾਬੀ, ਸਾਬਣ ਵਾਲੀ ਭਾਬੀ।'

ਉਹ ਅਚਾਨਕ ਚਿੜ ਗਈ ਸੀ, 'ਪੇਂਡੂ ਢੱਗੇ।'

ਪਿੱਛੋਂ ਉਸਦਾ ਨਾਂ ਹੀ 'ਸਾਬਣ ਵਾਲੀ ਭਾਬੀ' ਪੈ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਉੱਤੇ ਗੁੱਸਾ ਆਇਆ ਸੀ ਕਿ ਮਾਮੂਲੀ ਜਿਹੀ ਕੱਪੜੇ ਧੋਣ ਵਾਲੀ ਸਾਬਣ ਲਈ ਮਾਡਲਿੰਗ ਕਿਉਂ ਕੀਤੀ ਸੀ ? ਹਰ ਡੱਬੇ ਉੱਤੇ ਉਸਦੀ ਤਸਵੀਰ। ਹਰ ਮੂੰਹ 'ਤੇ ਬਸ 'ਸਾਬਣ ਵਾਲੀ ਭਾਬੀ'।

ਇਕ ਰਾਤ ਉਸਨੇ ਓਨੀਲ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਸੀ, 'ਇਹ ਕੀ ਗੰਵਾਰਪਣ ਹੋਇਆ ਕਿ ਜਿਸਨੂੰ ਦੇਖੋ, ਉਹੀ ਸਾਬਣ ਵਾਲੀ ਭਾਬੀ…ਸਾਬਣ ਵਾਲੀ ਭਾਬੀ…ਆਈ ਕਾਂਟ ਟਾਲਰੇਟ ਦਿਸ।'

'ਜਾਣ ਵੀ ਦੇਹ। ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਨਪੜ੍ਹ ਸਮਝ ਕੇ ਮੁਆਫ਼ ਕਰ ਦੇਹ।' ਓਨੀਲ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ।

ਪਰ ਉਸਨੇ ਕਦੋਂ ਮੁਆਫ਼ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਕ ਵਾਰੀ ਓਨੀਲ ਨੇ ਵਿਚਕਾਰ ਪੈਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਉਸ ਉੱਤੇ ਵੀ ਵਰ੍ਹ ਗਈ ਸੀ। ਤੇ ਉਸੇ ਦਿਨ ਤੋਂ ਉਸ ਘਰ ਵਿਚ ਵੀ ਫ਼ੈਸਲੇ ਸੁਣਾਉਣ ਲੱਗ ਪਈ ਸੀ ਉਹ।

ਫੇਰ ਝੋਨਾ ਕੱਟਿਆ ਗਿਆ।

ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਮਸਾਂ ਹੀ ਸੱਤ ਅੱਠ ਘਰ ਇਸਾਈਆਂ ਦੇ ਸਨ। ਸਾਰੇ ਝੋਨੇ ਦੀਆਂ ਬੱਲੀਆਂ ਲੈ ਕੇ ਚਰਚ ਪਹੁੰਚੇ। ਓਨੀਲ, ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ, ਮਾਂ ਤੇ ਉਹ ਵੀ। ਸਭ ਕੁਝ ਵਚਿੱਤਰ ਲੱਗਿਆ।

ਚਰਚ ਵਿਚ ਉਸਨੇ ਹੌਲੀ-ਜਿਹੀ ਕਿਹਾ, 'ਇਹ ਸਭ ਕੀ ਤਮਾਸ਼ਾ ਏ ?'

'ਇਹ ਤਮਾਸ਼ਾ ਨਹੀਂ। ਅਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਪਵਿੱਤਰ ਬੇਦੀ ਵਿਚ ਚੜ੍ਹਾਉਂਦੇ ਆਏ ਹਾਂ।'

'ਆਲ ਫਨ ! ਅੰਨ ਚੜਾਉਣ ਵਾਲੀ ਨਹੀਂ, ਖਾਣ ਵਾਲੀ ਚੀਜ਼ ਹੁੰਦੀ ਏ। ਅਸੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿਚ ਮਾਰਕੀਟ ਵਿਚੋਂ ਲਿਆਉਂਦੇ ਆਂ, ਪਕਾ ਕੇ ਖਾਂਦੇ ਹਾਂ। ਤੁਸੀਂ ਪਿੰਡਾਂ ਵਾਲੇ ਗੱਲ-ਗੱਲ 'ਤੇ ਡਰਾਮੇ ਕਰਦੇ ਓ।' ਤੇ ਉਹ ਪੂਜਾ ਅਰਚਨਾ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰੋਂ ਹੀ ਉੱਠ ਕੇ ਤੁਰ ਆਈ ਸੀ।

ਫੇਰ ਘਰੇ ਨਵਾਂ ਨਾਟਕ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ।

ਝੋਨਾ ਕੱਟਿਆ ਗਿਆ। ਓਨੀਲ ਤੇ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਵਾਂਗ ਕੰਮ ਵਿਚ ਜੁਟ ਗਏ। ਕਦੀ ਝੋਨੇ ਨੂੰ ਠੰਡੇ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਫੁਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ, ਫੇਰ ਸੁਕਾਇਆ ਜਾਂਦਾ। ਫੇਰ ਡੇਂਕੀ ਵਿਚ ਕੁੱਟਿਆ ਜਾਂਦਾ। ਓਨੀਲ ਕਹਿੰਦਾ, 'ਇਹ ਅਵਰਾ ਚੌਲ ਨੇ।' ਕਦੇ ਝੋਨੇ ਨੂੰ ਠੰਡੇ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਫੁੱਲਣ ਲਈ ਸਵੇਰੇ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ, ਸ਼ਾਮੀ ਉਬਾਲਿਆ ਜਾਂਦਾ, ਫੇਰ ਪਾਣੀ ਸੁਕਾਉਣ ਲਈ ਖਿਲਾਰ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ। ਦੂਜੇ ਦਿਨ ਵੀ ਸੁੱਕਦਾ ਰਹਿੰਦਾ। ਜਦੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੁੱਕ ਜਾਂਦਾ ਤਾਂ ਫੇਰ ਡੇਂਕੀ ਵਿਚ ਕੁਟਾਈ ਹੁੰਦੀ। ਇਕ ਆਦਮੀ ਪੈਰਾਂ ਨਾਲ ਡੇਂਕੀ ਗੇੜਦਾ। ਦੂਜਾ, ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਬਣੇ ਟੋਏ ਵਿਚ ਝੋਨਾ ਪਾਉਂਦਾ ਰਹਿੰਦਾ…ਡਕ, ਡਕ। ਇਹ ਆਵਾਜ਼ ਹਥੌੜੇ ਵਾਂਗ ਉਸਦੇ ਸਿਰ ਵਿਚ ਵੱਜਦੀ। ਓਨੀਲ ਕਹਿੰਦਾ, 'ਇਹ 'ਉਸਨਾ' ਚੌਲ ਨੇ।'

ਕੁਝ ਦਿਨ ਉਹ ਚੁੱਪ ਰਹੀ।

ਫੇਰ ਓਨੀਲ ਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਚੂੜਾ ਬਣਾਉਣਾ। ਝੋਨੇ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਫੁਲਇਆ ਜਾਂਦਾ। ਦੂਜੀ ਸਵੇਰ, ਪਾਣੀ ਸੁੱਕਣ ਲਈ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ। ਫੇਰ ਬਰੇਤੀ ਵਿਚ ਹਲਕਾ-ਹਲਕਾ ਭੁੰਨਿਆਂ ਜਾਂਦਾ। ਫੇਰ ਡੇਂਕੀ ਵਿਚ ਕੁਟਾਈ…ਉਹੀ ਡਕ…ਡਕ…ਡਕ…।

ਤੇ ਜਦੋਂ ਓਨੀਲ ਨੇ ਮੂੜੀ ਬਣਾਉਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਉਸਨੇ ਮੰਮੀ ਨੂੰ ਲਿਖਿਆ ਸੀ, 'ਇਹ ਘਰ ਨਹੀਂ ਭੱਠੀ ਹੈ। ਕਦੀ ਚੌਲ ਛੱਟੇ-ਕੁੱਟੇ ਜਾਂਦੇ ਨੇ, ਤੇ ਕਦੀ ਭੁੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਨੇ। ਮੇਰੇ ਦਿਮਾਗ਼ ਵਿਚ ਇਸਦੀ ਬਦਬੂ ਭਰਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ…ਤੇ ਮੈਂ…ਮੈਂ ਫੈਮਿਲੀ-ਵੇ ਵਿਚ ਹਾਂ।'

ਉਤਰ ਵਿਚ ਮੰਮੀ ਆ ਕੇ ਉਸਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਵਾਪਸ ਲੈ ਗਈ ਸੀ। ਕਦੀ-ਕਦੀ ਓਨੀਲ ਮਿਲਣ ਆਉਂਦਾ ਰਿਹਾ। ਫੇਰ ਹੋਈ ਮੇਹਾ। ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਪਿੱਛੋਂ ਓਨੀਲ ਨੇ ਕਿਹਾ, 'ਚੱਲੋ ਘਰ ਚੱਲੀਏ।'

'ਨਹੀਂ ! ਇਹ ਨਹੀਂ ਜਾਏਗੀ।' ਮੰਮੀ ਇਕਦਮ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਗਈ ਸੀ।

'ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਮਾਂ…ਆਪਣੇ ਪਾਪਾ ਨੂੰ ਕੀ ਮੂੰਹ ਦਿਖਾਵਾਂਗਾ ?' ਟੁੱਟੀ ਜਿਹੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿਚ ਓਨੀਲ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ।

ਇਸ ਵਾਰੀ ਆਪਣੇ ਮੁਕੱਦਮੇ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਉਸਨੇ ਇਜਲਾਸ ਵਿਚ ਮੰਮੀ ਦੇ ਪੱਖ ਵਿਚ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, 'ਇਕ ਸ਼ਰਤ 'ਤੇ ਚੱਲ ਸਕਦੀ ਆਂ। ਬੱਚੀ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਦਿਖਾਅ ਕੇ, ਅਸੀਂ ਵਾਪਸ ਆ ਜਾਵਾਂਗੇ। ਤੁਸੀਂ ਪੜ੍ਹੇ-ਲਿਖੇ ਓ। ਮੰਮੀ ਦੇ ਇੱਥੇ ਬੜੇ ਸੋਰਸ ਨੇ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਇੱਥੇ ਚੰਗੀ ਨੌਕਰੀ ਮਿਲ ਜਾਵੇਗੀ।'

ਫੇਰ ਉਹੀ ਹੋਇਆ, ਜਿਵੇਂ ਮੰਮੀ ਨੇ ਤੇ ਉਸਨੇ ਚਾਹਿਆ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਓਨੀਲ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਪਰਤ ਆਈ ਤਾਂ ਪਾਪਾ ਨਾਰਾਜ਼ ਹੋ ਕੇ ਆਪਣੇ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਚਲੇ ਗਏ। ਰਾਤੀਂ ਖਾਣੇ ਦੀ ਮੇਜ਼ ਉੱਤੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਆਏ। ਓਨੀਲ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ ਸੀ, 'ਪਾਪਾ ਨਹੀਂ ਆਏ ?'

'ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਤਬੀਅਤ ਥੋੜ੍ਹੀ ਖ਼ਰਾਬ ਏ, ਤੁਸੀਂ ਲੋਕ ਆਰਾਮ ਨਾਲ ਖਾਓ।' ਮੰਮੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ।

ਰਾਤ ਨੂੰ ਉਹ ਕਾਫ਼ੀ ਲੈ ਕੇ ਪਾਪਾ ਦੇ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਗਈ। ਪਾਪਾ ਸੁੱਤੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਉਸਨੇ ਮੱਥੇ ਉੱਤੇ ਹੱਥ ਰੱਖਿਆ…ਬੁਖ਼ਾਰ ਨਾਲ ਤਪ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਮੱਥਾ ਘੁੱਟਣ ਲੱਗੀ। ਪਾਪਾ ਜਾਗ ਪਏ। ਸੂਹੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਉਸ ਵੱਲ ਦੇਖਿਆ। ਫੇਰ ਐਨੀ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਹੱਥ ਪਰ੍ਹਾਂ ਧਰੀਕਿਆ ਕਿ ਦੂਜੇ ਵਿਚਲਾ ਪਿਆਲਾ ਦੂਰ ਜਾ ਡਿੱਗਿਆ, 'ਗੇਟ ਆਊਟ, ਆਈ ਸੇ ਗੈਟ ਆਊਟ…'

ਮੰਮੀ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਓਨੀਲ ਵੀ ਦੌੜਦਾ ਹੋਇਆ ਅੰਦਰ ਆਇਆ। ਪਾਪਾ ਚੀਕ ਰਹੇ ਸਨ, 'ਤੁਸੀਂ ਦੋਵੇਂ ਮਰਡਰਜ਼ ਓ…ਤੇਰੀ ਮਾਂ ਨੇ ਮੇਰੇ ਅੰਦਰਲੇ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਮਾਰ ਕੇ ਸ਼ਹਿਰ ਭਰ ਦਿੱਤਾ… ਇਸ ਵਾਰੀ…ਉਸਦੇ ਨਾਲ ਸਾਜਿਸ਼ ਕਰਕੇ, ਤੂੰ ਓਨੀਲ ਦੇ ਅੰਦਰਲੇ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਮਾਰ ਕੇ ਸ਼ਹਿਰ ਭਰਨ ਕੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈਂ…ਗੇਟ ਆਊਟ ਯੂ, ਮਰਡਰਰਜ਼…'

ਫੇਰ ਪਾਪਾ ਬਹੁਤੇ ਦਿਨ ਨਹੀਂ ਸਨ ਚੱਲ ਸਕੇ। ਖਾਣਾ ਪੀਣਾ ਸਭ ਛੁੱਟ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਿਸ ਦਿਨ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਬੜੀ ਸੀਰੀਅਸ ਸੀ, ਉਹ ਹੌਸਲਾ ਕਰਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਗਈ ਸੀ। ਪਿੱਛੇ-ਪਿੱਛੇ ਮੰਮੀ ਤੇ ਉਹ ਵੀ ਆ ਗਏ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਦਿਆਂ ਹੀ ਪਾਪਾ ਨੇ ਕਿਹਾ, 'ਓਨੀਲ…ਮੈਂ ਸ਼ਾਂਤੀ ਨਾਲ ਮਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ…ਟੈੱਲ ਦੀਜ਼ ਮਰਡਰਰਜ਼ ਟੂ ਗੋ ਆਊਟ…ਆਖ਼ਰੀ ਵਕਤ ਮੇਰੇ ਸਾਹਮਣੇ ਹਤਿਆਰੀਆਂ ਦਾ ਚਿਹਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ…ਤੇ ਆਭਾ ਦੀ ਮੰਮੀ ਨੂੰ ਕਹਿ ਦਿਓ, ਪਿੰਡ ਨਹੀਂ ਮਰਦਾ।…ਮੇਰੇ ਅੰਦਰ ਅਜੇ ਵੀ ਜਿਊਂਦਾ ਹੈ…ਟੈੱਲ ਦੈਮ ਗੋ ਆਊਟ…।'

ਫੇਰ ਹੌਸਲਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਕਿ ਪਾਪਾ ਦੇ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਜਾਵੇ। ਦੋ ਦਿਨ ਤੱਕ ਪਾਪਾ ਮੌਤ ਨਾਲ ਲੜਦੇ ਰਹੇ…ਫੇਰ ਮੰਮੀ ਦੇ ਰੋਣ ਦੀ ਆਵਾਜ਼। ਤਦ ਵੀ ਅੰਦਰ ਜਾਣ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਰ ਸਕੀ। ਜਦ ਕਾਫਿਨ ਬੌਕਸ ਵਿਚ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਲਿਟਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਮੰਮੀ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਲਾਸਟ ਕਿਸ ਦਿੱਤਾ। ਓਨੀਲ ਨੇ ਵੀ ਆਖ਼ਰੀ ਕਿਸ ਦਿੱਤਾ। ਪਰ ਉਹ ਦੂਰ ਖੜ੍ਹੀ ਰਹੀ…ਡਰ ਲੱਗ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਕਿਤੇ ਪਾਪਾ ਫੇਰ ਉਸਨੂੰ ਝਿੜਕ ਨਾ ਦੇਣ…ਕਿਤੇ ਫੇਰ ਚੀਕ ਨਾ ਪੈਣ…'ਗੇਟ ਆਊਟ, ਮਰਡਰਰ…।'

ਉਹ ਸਿਰ ਤੋਂ ਪੈਰਾਂ ਤੱਕ ਕੰਬ ਰਹੀ ਸੀ…ਲੱਗਿਆ, ਹੁਣ ਉਹੀ ਕੰਬਣੀ ਸਾਰੇ ਪਿੰਡੇ ਵਿਚ ਛਿੜ ਪਈ ਹੈ…ਹੱਥ ਵਿਚ ਤਾਰ ਹੈ। ਉਹ ਕੀ ਜਵਾਬ ਦੇਵੇ ਇਸਦਾ ? ਮੇਹਾ ਹੁਣ ਵੀ ਪੇਟਿੰਗ ਬਣਾਉਣ ਵਿਚ ਰੁੱਝੀ ਹੋਈ ਹੈ।

ਮੰਮੀ ਦੇ ਸੋਰਸਜ਼ ਨਾਲ ਓਨੀਲ ਨੂੰ ਸਰਵਿਸ ਮਿਲ ਗਈ।

ਕਦੀ ਕਦੀ ਉਹ ਪਿੰਡ ਵੀ ਹੋ ਆਉਂਦਾ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਜਾਣ ਦਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਬਣਾ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ, ਮੰਮੀ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਅਰਜੈਂਟ ਕੰਮ ਕੱਢ ਬਹਿੰਦੀ। ਇਕ ਦਿਨ ਮੰਮੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, 'ਇਸਨੂੰ ਵਾਰੀ-ਵਾਰੀ ਪਿੰਡ ਨਾ ਜਾਣ ਦਿਆ ਕਰ…ਸਮਝਾ ਰਹੀ ਆਂ, ਫੇਰ ਮੈਨੂੰ ਬਲੇਮ ਨਾ ਦੇਵੀਂ।'…ਤੇ ਇਸ ਸਾਜਿਸ਼ ਵਿਚ ਉਹ ਮੰਮੀ ਨਾਲ ਰਲ ਗਈ। ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਓਨੀਲ ਦਾ ਪਿੰਡ ਜਾਣਾ ਛੁੱਟ ਗਿਆ।

ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਮੇਹਾ ਲਗਭਗ ਤਿੰਨ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਹੋ ਗਈ। ਤਦ ਮੰਮੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, 'ਓਨੀਲ ਨੂੰ ਇਕ ਸਕੂਟਰ ਖ਼ਰੀਦ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਬੱਸਾਂ ਦੀ ਫੜ੍ਹ-ਫੜਾਈ ਠੀਕ ਨਹੀਂ।'

ਨਵੇਂ ਸਕੂਟਰ ਦੀ ਬੁਕਿੰਗ ਕਰਵਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਕੰਮ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਸੈਕੰਡ-ਹੈਂਡ ਸਕੂਟਰ ਖ਼ਰੀਦ ਦਿੱਤਾ ਮੰਮੀ ਨੇ। ਓਨੀਲ ਨੇ ਨਵਾਂ ਰੰਗ-ਰੋਗਨ ਕਰਵਾ ਲਿਆ। ਜਿਸ ਦਿਨ ਘਰ ਵਿਚ ਸਕੂਟਰ ਆਇਆ, ਮੇਹਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਖੁਸ਼ ਹੋਈ। ਓਨੀਲ ਉਸਨੂੰ ਬਿਠਾਅ ਕੇ ਘੁਮਾਉਂਣ ਲੈ ਗਿਆ। ਫੇਰ ਇਹ ਇਕ ਸਿਲਸਿਲਾ ਬਣ ਗਿਆ।

ਤਿੰਨ ਵਜੇ ਮੇਹਾ ਨੂੰ ਛੁੱਟੀ ਹੁੰਦੀ।ਘਰ ਆਉਂਦਿਆਂ ਹੀ ਫਟਾਫਟ ਨਾਸ਼ਤਾ ਕਰਦੀ। ਫੇਰ ਚਾਰ ਸਵਾ ਚਾਰ ਵਜੇ ਹੀ ਰੌਲਾ ਪਾਉਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੀ, 'ਮੰਮੀ ਮੈਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰ ਦਿਓ…'

ਆਫ਼ਿਸੋਂ ਆ ਕੇ ਗੇਟ 'ਤੇ ਹੀ ਓਨੀਲ ਹਾਰਨ ਵਜਾਉਂਦਾ…ਮੇਹਾ ਦੌੜ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪਾਪਾ ਕੋਲ। ਉਸਨੂੰ ਬਿਠਾਅ ਕੇ ਇੱਧਰ-ਉੱਧਰ ਘੁੰਮਾ ਕੇ ਓਨੀਲ ਘਰ ਵਾਪਸ ਆਉਂਦਾ। ਤੇ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਦੀ ਇਹ ਡਿਊਟੀ ਵਜਾ ਕੇ ਹੀ ਚਾਹ ਲਈ ਬੈਠਦਾ।

ਇਕ ਦਿਨ ਸਕੂਟਰ ਤੋਂ ਮੇਹਾ ਨੂੰ ਲਾਹੁੰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ, 'ਪਤਾ ਈ ਆਭਾ ? ਇਸਨੂੰ ਬਸ ਦੋ ਚੀਜ਼ਾਂ ਪਿਆਰੀਆਂ ਨੇ…ਮੈਂ ਤੇ ਇਹ ਸਕੂਟਰ। ਮੇਰੇ ਵਾਂਗਰ ਇਹ ਵੀ ਟੂ ਇਨ ਵਨ…।' ਕਹਿੰਦਾ ਕਹਿੰਦਾ ਅਚਾਨਕ ਚੁੱਪ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਉਹ। ਤੇ ਫੇਰ ਬਿਨਾਂ ਕੁਝ ਕਹੇ ਸਕੂਟਰ ਨੂੰ ਵਰਾਂਡੇ ਵਿਚ ਖੜ੍ਹਾ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਿਆ ਸੀ।

ਉਸ ਰਾਤ ਘਰ ਵਿਚ ਇਕ ਅਜੀਬ ਜਿਹੀ ਚੁੱਪ ਪਸਰ ਗਈ ਸੀ। ਦੂਜੇ ਦਿਨ ਅਜੇ ਸਭ ਕੁਝ ਨਾਰਮਲ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੋਇਆ ਕਿ ਪਿੰਡੋਂ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਤਾਰ ਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਕਹਾਲ ਨਾਲ ਦਫ਼ਤਰ ਗਿਆ। ਛੁੱਟੀ ਲੈ ਆਇਆ। ਇਸ ਵਾਰੀ ਉਹ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੋਈ ਵੀ ਵਿਰੋਧ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਰ ਸਕੀ ਤੇ ਸ਼ਾਮ ਵਾਲੀ ਗੱਡੀ ਉਹ ਤਿੰਨੇ ਜਣੇ ਰਵਾਨਾ ਹੋ ਗਏ ਸਨ…ਉਸਦਾ ਹੱਥ ਫੜ੍ਹ ਕੇ ਉਸਦੀ ਮਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ, 'ਮੈਨੂੰ ਤੇਰੇ ਤਾਈਂ ਕੋਈ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਨਹੀਂ ਬੇਟਾ।' ਇਹੀ ਉਸਦਾ ਅੰਤਿਮ ਵਾਕ ਸੀ।

ਦਿੱਲੀ ਆਉਂਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਓਨੀਲ ਚੁੱਪ ਸੀ। ਬਸ, ਹੂੰ-ਹਾਂ ਵਿਚ ਜਵਾਬ ਦੇਂਦਾ ਰਿਹਾ।

ਛੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰ-ਅੰਦਰ ਇਹ ਸਭ ਵਾਪਰ ਜਾਵੇਗਾ, ਉਸਨੇ ਕਦੀ ਸੋਚਿਆ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ।

ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਂਗ ਹੀ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਉਹ ਦਫ਼ਤਰ ਜਾਂਦਾ। ਹਰ ਰੋਜ਼, ਮੇਹਾ ਸਕੂਲੋਂ ਆ ਕੇ ਰੌਲਾ ਪਾਉਂਦੀ। ਹਰ ਰੋਜ਼ ਵਾਂਗ ਹੀ ਓਨੀਲ ਗੇਟ 'ਤੇ ਆ ਕੇ ਹਾਰਨ ਵਜਾਉਂਦਾ…ਮੇਹਾ ਦੌੜਦੀ। ਫੇਰ ਸਕੂਟਰ ਦੇ ਚੱਕਰ। ਪਰ ਉਸ ਦਿਨ ਮੇਹਾ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਕਰਦੀ-ਕਰਦੀ ਥੱਕ ਗਈ ਸੀ, 'ਕਦੋਂ ਆਉਣਗੇ ਪਾਪਾ ?' ਫੇਰ ਉਸਦੇ ਅੰਦਰ ਵੀ ਘਬਰਾਹਟ ਹੋਣ ਲੱਗ ਪਈ ਸੀ, 'ਬਸ ਆ ਜਾਣਗੇ। ਆਫ਼ਿਸ ਵਿਚ ਵੀ ਕਦੀ-ਕਦੀ ਦੇਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਏ।'

ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਗੇਟ 'ਤੇ ਹਾਰਨ ਵੱਜਿਆ। ਮੇਹਾ ਦੌੜੀ, 'ਪਾਪਾ…ਪਾਪਾ…ਯੂ ਆਰ ਲੇਟ।' ਉਹ ਵੀ ਦੌੜੀ। ਪਰ ਉੱਥੇ ਮਿਸਟਰ ਡਾਇਸਨ ਖੜ੍ਹੇ ਸਨ, 'ਮਿਸੇਜ ਬਰਾਉਨ…ਓਨੀਲ ਦੇ ਸਕੂਟਰ ਦਾ ਐਕਸੀਡੈਂਟ ਹੋ ਗਿਆ ਏ…ਹੀ ਇਜ ਸੀਰੀਅਸ ਇਨ ਦ ਹਾਸਪਿਟਲ।'

ਚੌਵੀ ਘੰਟਿਆਂ ਪਿੱਛੋਂ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਹੋਸ਼ ਆਇਆ ਸੀ, ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਪੁੱਛ ਰਿਹਾ ਸੀ, 'ਮਿਸਟਰ ਬਰਾਉਨ…ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਿਸ ਗੱਡੀ ਨੇ ਫੇਟ ਮਾਰੀ ਏ ? ਉਸਦਾ ਨੰਬਰ ਯਾਦ ਏ ?'

ਓਨੀਲ ਸੁੰਨੀਆਂ ਜਿਹੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਨਾਲ ਇੱਧਰ-ਉੱਧਰ ਦੇਖ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਫੇਰ ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ, 'ਦੋਸ਼ ਮੇਰਾ ਏ…ਦਿੱਲੀ ਦੀਆਂ ਸੜਕਾਂ…ਤੇ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਆਂ, ਪਰ ਲੱਗਦੈ ਪਿੰਡ ਦੀ ਪਗਡੰਡੀ 'ਤੇ ਦੌੜਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾਂ। ਨਜ਼ਰਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਖੇਤ…ਅੰਬ, ਇਮਲੀ ਦੇ ਰੁੱਖ, ਮੈਂ…ਮੈਂ ਚਾਹ ਕੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰਲੇ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਮਾਰ ਸਕਿਆ…ਉਹ…ਉਹ ਹੁਣ ਵੀ ਮੇਰੇ ਅੰਦਰ ਜਿਊਂਦਾ ਹੈ…ਸਟਿੱਲ ਅਲਾਇਵ…' ਆਵਾਜ਼ ਟੁੱਟ ਗਈ, ਡਾਕਟਰ ਨੇ ਦੇਖਿਆ…ਡੈੱਡ।

ਫੇਰ ਪਿੰਡ ਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।

ਓਨੀਲ ਦੇ ਪਾਪਾ ਆਏ…ਤਦ ਤੱਕ ਉਹ ਦਫ਼ਨਾਇਆ ਜਾ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀ। ਆਖ਼ਰੀ ਵਾਰੀ ਪੁੱਤਰ ਦਾ ਮੂੰਹ ਵੀ ਨਹੀਂ ਦੇਖ ਸਕੇ। ਬਿਨਾਂ ਕੁਝ ਕਹੇ ਚਲੇ ਗਏ। ਫੇਰ ਇਕ ਚਿੱਠੀ…ਫੇਰ ਦੂਜੀ…ਫੇਰ ਤੀਜੀ…'ਮੇਹਾ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਆ ਜਾਓ…ਇਕੱਲੇ ਰਿਹਾ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ।'

'ਮੇਹਾ ਠੀਕ ਕਹਿ ਰਹੀ ਏ ਪਾਪਾ…ਤੁਸੀਂ ਨਾਲ ਰਹੋਗੇ ਤਾਂ…'

'ਆਪਣਾ ਪਿੰਡ…ਆਪਣੇ ਖੇਤ…ਆਪਣਾ ਘਰ ਕਦੀ ਕਿਸੇ ਤੋਂ ਛੁਟਿਆ ਏ ਬੇਟਾ ! ਤੁਸੀਂ…ਤੁਸੀਂ…ਜਾਓ...।'

ਉਹ ਸਿਸਕਨ ਲੱਗ ਪਈ।

'ਕੀ ਹੋਇਆ ਮੰਮੀ ?' ਮੇਹਾ ਉਸ ਕੋਲ ਆ ਗਈ ਹੈ।

'ਕੁਛ ਨਹੀਂ, ਤੇਰੇ ਦਾਦਾ ਜੀ ਦਾ ਤਾਰ ਏ…ਸਾਨੂੰ ਪਿੰਡ ਬੁਲਾਇਆ ਏ।'

'ਫੇਰ ਰੋ ਕਿਉਂ ਰਹੇ ਓ ? ਪਾਪਾ ਦੀ ਖ਼ਾਤਿਰ ? ਰੋਵੋ ਨਾ ਮੰਮੀ…ਆਪਾਂ ਇੱਕ ਗੁੱਡਾ ਲਿਆਵਾਂਗੇ…ਉਸਨੂੰ ਪਾਪਾ ਵਾਂਗ ਵੱਡਾ ਕਰਾਂਗੇ…ਉਸਨੂੰ ਸਕੂਟਰ ਨਹੀਂ ਲੈ ਕੇ ਦਿਆਂਗੇ…ਇਹ ਦੇਖੋ ਮੈਂ ਦਾਦਾ ਜੀ ਦਾ ਪਿੰਡ ਬਣਾਇਆ ਏ…ਉੱਥੇ ਟੈਕਸੀਆਂ, ਮੋਟਰਾਂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀਆਂ…ਕੋਈ ਧੱਕਾ ਨਹੀਂ ਮਾਰੇਗਾ…ਅਸੀਂ ਦਾਦਾ ਜੀ ਦੇ ਪਿੰਡ ਰਹਾਂਗੇ।'

ਉਹ ਪੇਟਿੰਗ ਦੇਖਦੀ ਹੈ, ਹੂ-ਬ-ਹੂ ਉਹੀ ਪਿੰਡ…ਤਾਂ ਕੀ…ਕੀ ਇਸ ਬੱਚੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਵੀ ਕਿਤੇ ਕੋਈ ਪਿੰਡ ਤਾਂ ਨਹੀਂ…? ਇਸ ਵਾਰੀ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਰੋਕ ਨਹੀਂ ਸਕੀ। ਮੇਹਾ ਨੂੰ ਹਿੱਕ ਨਾਲ ਲਾ ਕੇ ਫਿਸ ਪਈ…ਲੱਗਦਾ ਹੈ, ਉਸਦੇ ਅੰਦਰ ਵੀ ਕਈ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਇੱਕ ਸੁਰ-ਚੀਕ ਰਹੀਆਂ ਹਨ…ਪਿੰਡ ਕਦੀ ਨਹੀਂ ਮਰਦਾ…ਉਹ ਸਦਾ ਜਿਊਂਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ…ਸਟਿੱਲ ਅਲਾਈਵ।