ਮਾਰੀਆ :: ਲੇਖਕਾ : ਜ਼ਕਿਯਾ ਜ਼ੁਬੈਰੀ

ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਹਿੰਦੀ ਕਹਾਣੀ : ਮਾਰੀਆ :: ਲੇਖਕਾ : ਜ਼ਕਿਯਾ ਜ਼ੁਬੈਰੀ
ਅਨੁਵਾਦ : ਮਹਿੰਦਰ ਬੇਦੀ ਜੈਤੋ Í ਮੁਬਾਇਲ : 94177-30600.
ਸਾਰੇ ਹੀ ਇਕ ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਅੱਖਾਂ ਚੁਰਾਅ ਰਹੇ ਸੀ।
ਅਜੀਬ ਜਿਹਾ ਮਾਹੌਲ ਸੀ। ਹਰ ਇਨਸਾਨ, ਕਿਸੇ ਅਖ਼ਬਾਰ-ਰਸਾਲੇ ਨੂੰ ਏਨਾ ਉੱਚਾ ਚੁੱਕ ਕੇ ਪੜ੍ਹ ਰਿਹਾ ਕਿ ਇਕ ਨੂੰ ਦੂਜੇ ਦਾ ਚਿਹਰਾ ਤਕ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਆ ਰਿਹਾ। ਸਿਰਫ ਕੱਪੜਿਆਂ ਤੋਂ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲੱਗ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਕਿਹੜਾ ਏਸ਼ੀਅਨ ਏ, ਤੇ ਕਿਹੜਾ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼---ਵਰਨਾਂ ਚਿਹਰੇ ਤਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੇ ਲਕੋਏ ਹੋਏ ਸਨ।…ਤੇ ਜਿਹੜੇ ਮੁਜਰਿਮ ਸੀ, ਉਹ ਸ਼ਾਂਤ ਦੇ ਬੇਫਿਕਰ ਬੈਠੇ ਸਨ---ਜਿਵੇਂ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਕਸੂਰ ਹੀ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਕਸੂਰਵਾਰ ਤਾਂ ਸਿਰਫ ਮੁਜਰਿਮ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਮਾਵਾਂ ਸਨ।
ਕੁਝ ਸਿਰ ਫਿਰੇ ਤਾਂ ਇੱਥੋਂ ਤੀਕ ਕਹਿ ਦੇਂਦੀ ਸੀ ਕਿ ਭਗਵਾਨ ਵੀ ਤਾਂ ਕਸੂਰਵਾਰ ਹੈ, ਜਿਸਨੇ ਇਸ ਸਰਿਸ਼ਟੀ ਦੀ ਰਚਨਾਂ ਕੀਤੀ ਹੈ---ਕੀ ਮਿਲਆ ਉਸਨੂੰ ? ਕੀ ਹਾਸਿਲ ਹੋਇਆ। ਹਰ ਪਲ, ਹਰੇਕ ਛਿਣ ਆਪਣੇ ਬਾਗ਼ੀ ਬੰਦਿਆਂ ਹੱਥੋਂ ਜਲੀਲ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਏ! ਹਰ ਘੜੀ ਉਸਨੂੰ ਚੈਲੇਂਜ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਲਲਕਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਲਾ, ਕਿੰਨੇ ਲੋਕ ਸੱਚੇ ਦਿਲੋਂ, ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਸਵਾਰਥ ਦੇ ਉਸਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦੇ ਹੋਣਗੇ?...ਸਿਰਫ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ, ਫਰਿਆਦਾਂ ਲਈ ਜਾਂ ਫੇਰ ਮੁਸੀਬਤ ਸਮੇਂ ਹੀ ਉਸਨੂੰ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਐਨ ਓਵੇਂ ਹੀ ਮਾਰੀਆ ਦੀ ਮਾਂ ਮਾਰਥਾ ਵੀ ਆਪਣੀ ਕੁਆਰੀ ਧੀ ਦੇ ਗਰਭ-ਵਤੀ ਹੋ ਜਾਣ ਦੀ ਨਮੋਸ਼ੀ ਕਾਰਨ ਭਾਰੇ ਹੋਏ ਕਦਮਾਂ ਨਾਲ ਕਲੀਨਿਕ ਵਿਚੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਰਹੀ ਸੀ। ਜਾਂਦਿਆਂ ਜਾਂਦਿਆਂ ਆਪਣੀ ਹੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਦੋ ਤਿੰਨ ਮਾਵਾਂ ਨਾਲ ਉਸਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਹੋ ਗਿਆ। ਹਰੇਕ ਨੇ ਨਜ਼ਰਾਂ ਝੁਕਾਅ ਲਈਆਂ। ਇੰਜ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਕਬਰਸਤਾਨ ਵਿਚ ਮੁਰਦੇ ਦੱਬਨ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹੋਣ। ਸਭ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਉਦਾਸ, ਬੇਰੌਣਕ, ਮੁਰਝਾਏ ਜਿਹੇ ਲੱਗ ਰਹੇ ਸਨ---ਜਿਵੇਂ ਸਭ ਕੁਝ ਲੁੱਟਿਆ-ਪੱਟਿਆ ਗਿਆ ਹੋਵੇ, ਕੁਝ ਵੀ ਬਾਕੀ ਨਾ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ।
ਮਾਰਥਾ ਵੀ ਜਿੱਧਰ ਨੂੰ ਪੈਰ ਲੈ ਗਏ ਤੁਰਦੀ ਗਈ…ਕੋਈ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿੱਧਰ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਪਤਲੀ ਜਿਹੀ ਇਕ ਪਗਡੰਡੀ ਸੀ ਜਿਸਦੇ ਦੋਵੇਂ ਪਾਸੇ ਸ਼ਾਹ-ਬਲੂਤ ਦੇ ਰੁੱਖ ਆਪਣੇ ਹਰੇ ਹਰੇ ਪੱਤਿਆਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤੀ ਪਾ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। ਰੁੰਡ-ਮੁੰਡ ਟਾਹਣੀਆਂ ਸਮੇਤ, ਨੰਗੇ ਧੜ, ਸ਼ਰਮਿੰਦਾ ਹੋਏ ਖੜ੍ਹੇ ਸਨ। ਪੀਲੇ ਤੇ ਅੱਗ ਦੇ ਰੰਗ ਵਿਚ ਬਦਲੇ ਹੋਏ ਪੱਤੇ ਮਾਰਥਾ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ਹੇਠ ਆ ਕੇ ਕਰਾਹ ਰਹੇ ਸਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿਸੇ ਬੱਚੇ ਦਾ ਗਲਾ ਘੁੱਟਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ। ਜਿਹੜਾ ਹੱਥ ਪੈਰ ਮਾਰਦਾ ਸਹਾਇਤਾ ਮੰਗ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ, ਕੁਰਲਾਅ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ, ਪ੍ਰਾਥਨਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਬਚਾਓ, ਬਚਾਓ…ਮੇਰਾ ਕੀ ਕਸੂਰ ਹੈ? ਮੈਂ ਕੀ ਅਪਰਾਧ ਕੀਤਾ ਏ? ਮੈਨੂੰ ਕਿਸ ਗੱਲ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ? ਮਾਰਥਾ ਘਬਰਾ ਕੇ ਤੇਜ਼ ਤੇਜ਼ ਤੁਰਨ ਲੱਗ ਪਈ। ਪਰ ਆਵਾਜ਼ ਵੀ ਓਨੀ ਹੀ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਗਈ। ਮਾਰਥਾ ਦਾ ਗੱਚ ਭਰ ਆਇਆ। ਪੈਰ ਰੁਕ ਗਏ ਤੇ ਨੇੜੇ ਪਈ ਇਕ ਬੈਂਚ ਉੱਤੇ ਜਾ ਬੈਠੀ। ਅੱਖਾਂ ਸਿੱਜਲ ਹੋ ਗਈਆਂ ਸਨ ਤੇ ਸਭ ਕੁਝ ਧੁੰਦਲਾ-ਧੁੰਦਲਾ ਜਿਹਾ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਫੇਰ ਅੱਖਾਂ ਵਿਚੋਂ ਮੋਟੇ ਮੋਟੇ ਤੇ ਗਰਮ ਗਰਮ ਅੱਥਰੂ ਵਹਿਣ ਲੱਗੇ, ਜਿਵੇਂ ਇਸ ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆਂ, ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਰੋੜ੍ਹ ਕੇ ਲੈ ਜਾਣਗੇ, ਗਰਕ ਕਰ ਦੇਣਗੇ। ਅੱਖਾਂ ਬੰਦ ਸਨ ਪਰ ਸਭ ਕੁਝ ਦੇਖ ਰਹੀ ਸੀ ਉਹ। ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਓਟ ਵਿਚ ਕਲੀਨਿਕ ਦੀ ਇਮਾਰਤ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੀ ਸੀ। ਪਰ ਮਾਰਥਾ ਵਾਰੀ ਵਾਰੀ ਉਸ ਭਵਨ ਤੋਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਹਟਾਅ ਲੈਂਦੀ ਸੀ, ਅੱਖਾਂ ਚੁਰਾਅ ਰਹੀ ਸੀ ਕਿ ਕਿਤੇ ਕੋਈ ਇਹ ਨਾ ਬੁੱਝ ਲਵੇ ਕਿ ਮਾਰੀਆ ਨੂੰ ਉਸਨੇ ਉੱਥੇ ਭਰਤੀ ਕਰਵਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਫੇਰ ਹਰ ਆਦਮੀ ਦੇ ਦਿਲ-ਦਿਮਾਗ਼ ਵਿਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਵਾਲ ਉੱਠਣਗੇ, ਬੁੱਲ੍ਹਾਂ ਤਕ ਆਉਣਗੇ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਮਾਰਥਾ ਕਿਸ ਕਿਸ ਨੂੰ ਜਵਾਬ ਦਵੇਗੀ? ਕਿੰਨੇ ਝੂਠ ਬੋਲੇਗੀ? ਇਕ ਝੂਠ ਪਿੱਛੋਂ ਸੈਂਕੜੇ ਝੂਠ ਹੋਰ ਘੜਨੇ ਪੈਂਦੇ ਨੇ। ਪਰ ਸੱਚ ਬੋਲਿਆ ਕਿੰਜ ਜਾਵੇ? ਬੜਾ ਕੌੜਾ ਹੁੰਦਾ ਏ ਸੱਚ! ਇਸ ਨਾਗ ਦੇ ਵਿਸ਼ ਵਰਗੇ ਕੌੜੇ ਸੱਚ ਨੂੰ ਉਗਲਿਆ ਜਾਂ ਨਿਗਲਿਆ ਕਿੰਜ ਜਾਵੇ? ਵਿਚਾਰੀ ਮਾਰਥਾ ਇਸੇ ਉਧੇੜ-ਬੁਣ ਵਿਚ ਬੈਠੀ ਹੁਭਕੀਂ ਰੋਂਦੀ ਰਹੀ। ਪਤਝੜ ਦੀ ਮਾਰ ਖਾਧੇ ਪੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਆਉਂਦੇ-ਜਾਂਦੇ ਰਾਹੀ-ਪਾਂਧੀ ਮਿੱਧ-ਮਿੱਧ ਲੰਘਦੇ ਰਹੇ। ਮਾਰਥਾ ਬੈਠੀ ਪੱਤਿਆਂ ਦਾ ਕੁਰਲਾਹਟ ਸੁਣਦੀ ਰਹੀ। …ਘੜੀ ਦੇਖੀ, ਅਜੇ ਬੜਾ ਸਮਾਂ ਪਿਆ ਸੀ। ਕੀ ਕਰੇ? ਕਿੱਧਰ ਜਾਵੇ?
ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਤੀ ਦਾ ਤਮਾਸ਼ਾ ਵੀ ਖ਼ੂਬ ਹੈ। ਸਿਰਜਣ ਵਿਚ ਸਮਾਂ ਲੱਗਦਾ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਵਿਨਾਸ਼, ਪਲਾਂ-ਛਿਣਾ ਵਿਚ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦਮ ਘੁਟ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਆਸਮਾਨ ਹੇਠ ਵੀ ਸਾਹ ਲੈਣਾ ਦੁੱਭਰ ਹੋਇਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਮਾਰਥਾ ਦਾ ਜੀਅ ਘਬਰਾਉਣ ਲੱਗਾ ਤੇ ਦਿਲ ਚਾਹੁਣ ਲੱਗਾ ਕਿ ਹਨੇਰੇ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਜਾ ਕੇ, ਕਿਸੇ ਦੀ ਬੁੱਕਲ ਵਿਚ ਮੂੰਹ ਲਕੋਅ ਕੇ ਆਪਣਾ ਸਾਰਾ ਦੁੱਖ ਉਸਦੀ ਸਫੇਦ ਟੀ-ਸ਼ਰਟ ਦੀ ਝੋਲੀ ਵਿਚ ਉਲਟ ਦੇਵੇ। ਉਹ ਆਪਣਾ ਸੱਜਾ ਹੱਥ ਮਾਰਥਾ ਦੇ ਵਾਲਾਂ ਵਿਚ ਫੇਰਦਾ ਰਹੇ, ਮੱਥਾ ਚੰਮਦਾ ਰਹੇ ਤੇ ਕਹਿੰਦਾ ਰਹੇ, 'ਸਭ ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਏਗਾ, ਸਭ ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਏਗਾ।'
ਮਾਰਥਾ ਸਾਹ ਰੋਕੀ ਉਸਦੀ ਬੁੱਕਲ ਵਿਚ ਬੱਚਿਆਂ ਵਾਂਗ ਲੇਟੀ ਰਹਿੰਦੀ। ਸੁਰੱਖਿਆ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਕਿੰਨਾ ਆਤਮ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ! ਪਿਆਰ ਵਿਚ ਕੇਡੀ ਪੱਕਿਆਈ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਚਾਹਤ ਕਿਹੜੇ ਹੱਦ-ਬੰਨੇ ਛੂਹ ਲੈਂਦੀ ਹੈ! ਇਹ ਸਿਰਫ ਦੋ ਸੱਚੀ ਮੁਹੱਬਤ ਤੇ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਤੇ ਇਕ ਦੂਜੇ ਉੱਪਰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਹੀ ਸਮਝ ਸਕਦੇ ਨੇ। ਕਦੀ ਮਾਰਥਾ ਦਾ ਸਿਰ ਉਸਦੇ ਮੋਢੇ ਉੱਪਰ ਹੁੰਦਾ ਤੇ ਉਸਦਾ ਸਿਰ ਮਾਰਥਾ ਕੀ ਗੋਦ ਵਿਚ। ਇੰਜ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਜਿਵੇਂ ਉਸਦਾ ਆਪਣਾ ਬੱਚਾ ਗੋਦ ਵਿਚ ਪਿਆ ਹੋਵੇ। ਭਰਾ ਹੋਵੇ, ਪਿਓ ਹੋਵੇ…ਪਤੀ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਪ੍ਰੇਮੀ---ਔਰਤ ਤਾਂ ਇਕ ਮਾਂ ਹੁੰਦੀ ਏ। ਉਹ ਹਰ ਪਲ ਹਰ ਮੌਕੇ ਮਮਤਾ ਨਿਛਾਵਰ ਕਰਨ ਲਈ ਤਤਪਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਐਨ ਇਸੇ ਭਾਵ ਹਿੱਤ ਉਹ ਸਾਰੀ ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਉਸਦਾ ਸੰਘਣੇ, ਚਮਕੀਲੇ ਵਾਲਾਂ ਵਾਲਾ ਸਿਰ ਆਪਣੀ ਛਾਤੀ ਉੱਪਰ ਰੱਖੀ ਬੈਠੀ ਰਹਿੰਦੀ। ਵਾਲਾਂ ਵਿਚ ਉਂਗਲਾਂ ਫੇਰਦੀ, ਮੱਥਾ ਚੁੰਮਦੀ ਤੇ ਠੋਡੀ ਤੇ ਗਰਦਨ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ। ਕਦੀ ਕਦੀ ਉਹ ਨੀਂਦ ਵਿਚ ਹੀ ਆਵਾਜ਼ ਦੇਂਦਾ; ਮਾਰਥਾ ਜਵਾਬ ਵਿਚ ਪਿਆਰ ਕਰਦੇ ਆਪਣੀ ਹੋਂਦ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਕਰਵਾਉਂਦੀ ਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਾਂਗ ਹੀ ਉਸਦੇ ਸਿਰ ਨੂੰ ਘੁੱਟ ਕੇ ਹਿੱਕ ਨਾਲ ਲਾ ਲੈਂਦੀ ਤੇ ਸੰਵਾਅ ਦੇਂਦੀ। ਉਹ ਫੇਰ ਕਿਸੇ ਮਾਸੂਮ ਬੱਚੇ ਵਾਂਗ ਨਿਸ਼ਚਿੰਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਕਿ ਮਾਰਥਾ ਗਈ ਨਹੀਂ। ਤੇ ਫੇਰ ਗੂੜ੍ਹੀ ਨੀਂਦ ਸੌਂ ਜਾਂਦਾ। ਅਚਾਨਕ ਅਲਾਰਮ ਦੀ ਘੰਟੀ ਨਾਲ ਦੋਵੇਂ ਜਾਗ ਜਾਂਦੇ ਤੇ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਲਿਪਟ ਜਾਂਦੇ…ਇਹ ਜੁਦਾਈ ਦੀ ਘੜੀ ਕਿੰਜ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਕਰਾਂਗੇ? ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਵਿਚ ਕਾਰ ਰਵਾਨਾ ਹੋ ਰਹੀ ਹੁੰਦੀ ਤੇ ਉਹ ਖਿੜਕੀ ਵਿਚ ਖੜ੍ਹਾ ਹੁੰਦਾ; ਇਕ ਕੈਦੀ ਵਾਂਗ। ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੋਇਆ ਵੀ ਉਹ ਉਸਨੂੰ ਵਿਦਾਅ ਨਹੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਹਨੇਰੇ ਵਿਚ ਮਾਰਥਾ ਨੂੰ ਜਾਂਦਿਆਂ ਦੇਖਦਾ ਤਾਂ ਘਬਰਾ ਜਾਂਦਾ…ਮਿੰਨਤ ਕਰਦਾ ਕਿ ਥੋੜ੍ਹਾ ਚਾਨਣ ਹੋ ਜਾਵੇ, ਫੇਰ ਚਲੀ ਜਾਵੀਂ। ਉਹ ਜਿਸ ਹਨੇਰੇ ਦੀ ਗੱਲ ਕਾਰਦਾ ਸੀ, ਉਹ ਸਿਰਫ ਉਸਦੇ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਕੇ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਹੁੰਦਾ ਚਾਨਣ ਹੀ ਚਾਨਣ ਹੁੰਦਾ। ਉਸ ਤੋਂ ਦੂਰੀ ਹਨੇਰੇ ਗੂੜੇ ਕਰ ਦੇਂਦੀ; ਭਾਵੇਂ ਸੂਰਜ ਕਿੰਨਾ ਵੀ ਤੇਜ ਕਿਉਂ ਨਾ ਚਮਕ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ। ਜੇ ਉਹ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ।…ਤੇ ਗੱਡੀ ਸੜਕ 'ਤੇ ਦੌੜਨ ਲੱਗਦੀ। ਮਾਰਥਾ ਸ਼ੀਸ਼ਾ ਹੇਠਾਂ ਕਰਕੇ ਹੱਥ ਹਿਲਾਉਂਦੀ। ਹੱਥਾਂ ਦੇ ਇਸ਼ਾਰੇ ਨਾਲ ਚੁੰਮਣਾ ਦੀ ਝੜੀ ਲਾ ਦੇਂਦੀ। ਜਦ ਤਕ ਉਹ ਅੱਖਾਂ ਤੋਂ ਓਹਲੇ ਨਾ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਉਹ ਵੀ ਹੱਥ ਹਿਲਾਉਂਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਤੇ ਅਗਲੇ ਪਲ ਹੀ ਫ਼ੋਨ ਦੀ ਘੰਟੀ ਵੱਜਦੀ। ਉਂਘਲਾਈ ਜਿਹੀ ਆਵਾਜ਼ ਕੰਨਾਂ ਵਿਚ ਰਸ ਘੋਲ ਰਹੀ ਹੁੰਦੀ---"ਹੁਣ ਕਿੱਥੇ ਪਹੁੰਚ ਗਈ ਏਂ?...ਕੈਸੀ ਏਂ? ਠੀਕ ਏਂ ਨਾ?...ਡਰ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਰਹੀ?..."
ਮਾਰਥਾ ਆਪਣੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਪੈਦਾ ਕਰਿਦਆਂ ਕਹਿੰਦੀ ਨਹੀਂ, "ਡਰ ਕਿਸ ਗੱਲ ਦਾ? ਤੁਸੀਂ ਜੋ ਓ…!"
ਜਦੋਂ ਤਕ ਘਰ ਨਾ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੀ ਉਹ ਫ਼ੋਨ ਉੱਤੇ ਤਸੱਲੀਆਂ ਦੇਂਦਾ ਰਹਿੰਦਾ, ਗਾਣਾ ਸੁਣਾਉਂਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਤੇ ਵਾਰੀ ਵਾਰੀ ਪੁੱਛਦਾ ਕਿ ਹੁਣ ਉਹ ਕਿੱਥੇ ਕੁ ਪਹੁੰਚ ਗਈ ਹੈ?
ਮਾਰਥਾ ਦੱਸਦੀ ਕਿ ਉਹ ਘਰ ਵਿਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਨ ਲੱਗੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਉਦਾਸ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਤੇ ਕਹਿੰਦਾ, "ਤੂੰ ਬੜੀ ਯਾਦ ਆ ਰਹੀ ਏਂ।" ਤੇ ਜ਼ਿਦ ਕਰਦਾ ਕਿ ਛੱਡ ਕੇ ਨਾ ਜਾਇਆ ਕਰ, ਬਸ ਹੁਣ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਆ ਜਾ।
ਮਾਰਥਾ ਉਸਨੂੰ ਦਿਲਾਸਾ ਦੇਂਦੀ, ਪੁਚਕਾਰਦੀ-ਪਿਆਰਦੀ ਤੇ ਘਰ ਅੰਦਰ ਵੜਦੀ ਹੋਈ ਉਸਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਸੌਂ ਜਾਣ ਦੀ ਹਦਾਇਤ ਦੇਂਦੀ। ਭਰੜਾਈ ਹੋਈ ਆਵਾਜ਼ ਵਿਚ ਸ਼ੁਭ-ਰਾਤਰੀ ਕਹਿੰਦੀ ਤੇ ਫ਼ੋਨ ਬੰਦ ਕਰ ਦੇਂਦੀ।
ਜਦੋਂ ਵੀ ਦੋਵੇਂ ਮਿਲਦੇ, ਹਰੇਕ ਛਿਣ ਜੀਅ ਭਰ ਕੇ ਪਿਆਰ ਕਰਦੇ। ਮਾਰਥਾ ਉਸ ਉਤੋਂ ਵਾਰੀ-ਘੋਲੀ ਜਾਂਦੀ…ਤੇ ਜਦੋਂ ਵਿਛੜਦੇ ਤਾਂ ਉਦਾਸ ਹੋ ਜਾਂਦੀ। ਇਕ ਅਨਿਸ਼ਚਿਤ ਅਹਿਸਾਸ ਕਿ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕੱਲ੍ਹ ਕੀ ਹੋਵੇਗਾ?...ਇਵੇਂ ਜੀ ਦੋਵਾਂ ਇਕ ਸਾਲ ਨਾਲ ਨਾਲ ਬਿਤਾਇਆ, ਤੇ ਅੱਜ ਜਦੋਂ ਕਿ ਮਾਰਥਾ ਬਗ਼ੈਰ ਪੱਤਿਆਂ ਵਾਲੇ ਰੁੱਖ ਹੇਠ ਇਕੱਲੀ ਤੇ ਉਦਾਸ ਬੈਠੀ ਹੋਈ ਹੈ, ਉਸਨੂੰ ਇਹ ਰੁੱਖ ਵੀ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣ ਲੱਗ ਪਏ ਨੇ…ਜਿਹੜੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਬਹਾਰ ਵੇਖਣ ਪਿੱਛੋਂ, ਪਤਝੱੜ ਹੱਥੇ ਚੜ੍ਹ ਚੁੱਕੇ ਨੇ। ਹੁਣ ਸਿਰਫ ਪੀਲੇ, ਭੂਰੇ-ਭੂਸਲੇ ਤੇ ਨਾਰੰਗੀ ਪੱਤੇ ਹੀ ਬਹਾਰ ਗੁਜਰ ਜਾਣ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਸੁਣਾ ਰਹੇ ਨੇ।
ਮਾਰਥਾ ਬੜੀ ਬੈਚੇਨੀ ਨਾਲ ਮਾਰੀਆਂ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ। ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਦੀ ਭਟਕਣ ਨਾਲ ਵਾਰੀ ਵਾਰੀ ਉਸਦਾ ਖ਼ਿਆਲ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਕਮੀ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋ ਰਹੀ ਸੀ। ਇਕੱਲਾਪਣ ਖਾਣ ਨੂੰ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਕਿੰਨਾ ਸਹਾਰਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਉਸਦਾ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਸੀ! ਜ਼ਰਾ ਵੀ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਉਹ ਝੱਟ ਕਹਿੰਦਾ, "ਤੂੰ ਐਵੇਂ ਕਿਉਂ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਹੁੰਦੀ ਏਂ…ਮੈਂ ਹਾਂ ਨਾ।" ਤੇ ਅੱਜ ਜਦੋਂ ਮਾਰਥਾ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਆਪਣੇ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਬਿਲਕੁਲ ਇਕੱਲੀ ਬੈਠੀ ਹੋਈ ਹੈ।
ਮਾਰੀਆ ਉਸਦੀ ਆਪਣੀ ਬੱਚੀ…ਜਿਸਨੂੰ ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਆਪਣੀ ਦੋਸਤ, ਆਪਣਾ ਸਾਥੀ ਤੇ ਆਪਣਾ ਸਹਾਰਾ ਸਮਝਦੀ ਰਹੀ ਸੀ, ਉਹ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸੇ ਬਗ਼ੈਰ ਇਹ ਕੁਝ ਕਰ ਬੈਠੀ! ਮਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨੂੰ ਕੇਡੀ ਠੋਕਰ ਮਾਰੀ ਸੀ ਉਸਨੇ! ਏਸ ਪੀੜ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਉਹੀ ਸਮਝ ਸਕਦੀ ਸੀ। ਮਾਰਥਾ ਨੂੰ ਫੇਰ ਉਹ ਯਾਦ ਆਉਂਣ ਲੱਗ ਪਿਆ…ਅੱਥਰੂ ਹੱਦਾਂ-ਬੰਨੇ ਤੋੜ ਕੇ ਬਾਹਰ ਆਉਣ ਲਈ ਬੇਤਾਬ ਹੋ ਗਏ।
ਅਚਾਨਕ ਘੜੀ 'ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਗਈ, ਸਮਾਂ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਮਾਰਥਾ ਕਾਹਲ ਨਾਲ ਉੱਠੀ ਤੇ ਕਾਹਲੇ ਪੈਰੀਂ ਕਲੀਨਿਕ ਵੱਲ ਤੁਰ ਪਈ। ਹੁਣ ਇਹ ਪੱਤੇ ਤੜਫ਼-ਵਿਲਕ ਕੇ ਖ਼ਾਮੋਸ਼ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਮਾਰਥਾ ਦੀ ਚਾਲ ਵਿਚ ਵੀ ਠਹਿਰਾਅ ਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਅੱਥਰੂ ਵੀ ਕਾਫੀ ਹੱਥ ਤਕ ਰੁਕ ਗਏ ਸਨ। ਕਲੀਨਿਕ ਦੀ ਘੰਟੀ ਵਜਾਂਦਿਆਂ ਹੀ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਖੁੱਲ੍ਹਿਆ ਤੇ ਮਾਰਥਾ ਨੇ ਅੰਦਰ ਵੜਦਿਆਂ ਹੀ ਰਿਸੈਪਸ਼ਨ 'ਤੇ ਬੈਠੀ ਇਕ ਟਰੇਂਡ ਨਰਸ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ, "ਮਾਰੀਆ ਕਿੱਥੇ...?...ਕੈਸੀ ਹੈ ਉਹ ?...ਠੀਕ-,ਠਾਕ ਏ ਨਾ ?...ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਖ਼ੁਦ ਮਾਰੀਆ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ਹੈ ?" ਮਾਰਥਾ ਲਗਾਤਾਰ ਸਵਾਲ ਕਰਦੀ ਰਹੀ, ਉਸ ਨਰਸ ਨੂੰ ਜਵਾਬ ਦੇਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਤਕ ਨਹੀਂ ਦਿਤਾ।
ਜਦ ਉਹ ਰੁਕੀ। ਸਮਾਂ ਮਿਲਿਆ ਤਾਂ ਨਰਸ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ, "ਮਾਰੀਆ ਦਾ ਪੂਰਾ ਨਾਂਅ ਕੀ ਏ?...ਤੇ ਉਹ ਕਿੰਨੀ ਕੁ ਉਮਰ ਦੀ ਏ ਮੈਡਮ?"
ਮਾਰੀਆ ਦਾ ਨਾਂ ਜਿਵੇਂ ਮਾਰਥਾ ਦੇ ਸੰਘ ਵਿਚ ਫਸ ਗਿਆ ਹੋਵੇ। ਉਸਦਾ ਅੰਦਰਲਾ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਸੀ, 'ਮਾਰੀਆ ਦਾ ਨਾਂ ਨਾ ਦੱਸੀਂ, ਮਤੇ ਇੱਥੇ ਬੈਠੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗ ਜਾਵੇ ਕਿ ਮਾਰੀਆ ਨੇ ਕੀ ਕੀਤਾ ਈ…?' ਤੇ ਉਮਰ ਬਾਰੇ ਤਾਂ ਸੋਚ ਕੇ ਹੀ ਉਸਨੂੰ ਗਸ਼ੀ ਪੈਣ ਵਾਲੀ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਪੰਦਰਾਂ ਸਾਲ ਦੀ ਕੁਆਰੀ ਮਾਂ! ਮਾਰਥਾ ਇਕ ਵਾਰੀ ਫੇਰ ਅੰਦਰ ਤਕ ਕੰਬ ਗਈ। ਸ਼ਰਮ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਪਾਣੀ ਹੋ ਗਈ। ਉਦੋਂ ਹੀ ਇਕ ਨਰਸ ਮਾਰੀਆ ਨੂੰ ਫੜ੍ਹ ਕੇ ਬਾਹਰ ਲਿਆ ਰਹੀ ਸੀ। ਮਾਂ, ਧੀ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਮਿਲੀਆਂ। ਦੋਵਾਂ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਸਿੱਜਲ ਹੋ ਗਈਆਂ। ਦੋਵਾਂ ਨੇ ਨਜ਼ਰਾਂ ਝੁਕਾਅ ਲਈਆਂ। ਮਾਂ ਨੇ ਉਸਦਾ ਹੱਥ ਫੜ੍ਹ ਲਿਆ। ਹੱਥ ਬਿਲਕੁਠ ਠੰਡਾ ਬਰਫ਼ ਹੋਇਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਮਾਂ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਛੇਤੀ ਛੇਤੀ ਉਸਦੇ ਹੱਥ ਮਲਣ ਲੱਗ ਪਈ, ਗਰਮ ਕਰਨ ਲਈ। ਉਸਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਇਆ ਕਿ ਮਾਰੀਆ ਦਾ ਰੰਗ ਸੰਗਮਰਮਰ ਵਾਂਗ ਸਫੇਦ ਹੋਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਬੁੱਲ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗੁਲਾਬੀ ਰੰਗਤ ਫਿੱਕੀ ਪੈ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀ। ਸੰਘਣੇ ਸੁਨਿਹਰੀ ਵਾਲ ਖਿੱਲਰ-ਪੁਲਰ ਕੇ ਮੋਢਿਆਂ ਤੇ ਗਰਦਨ ਦੁਆਲੇ ਲਿਪਟੇ ਹੋਏ ਸੀ। ਮਾਰੀਆ ਵਿਚ ਮਾਂ ਵਰਗੀ ਪਵਿੱਤਰਤਾ ਪੈਦਾ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਮਾਂ ਉਸਨੂੰ ਫੜ੍ਹ ਕੇ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਤੌਰਦੀ ਹੋਈ ਕਾਰ ਤਕ ਲੈ ਆਈ। ਮਾਰਥਾ ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਏਨਾ ਕਮਜ਼ੋਰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਕਾਰ ਚਲਉਣ ਦੀ ਤਾਕਤ ਵੀ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਉਸਨੇ ਹਿੰਮਤ ਕਰਕੇ ਮਾਰੀਆ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਉਹ ਕੌਣ ਸੀ ਜਿਸ ਲਈ ਮਾਰੀਆ ਇਹ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੇ ਗਈ?...ਮਾਂ ਨੇ ਮਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਉਤਰ ਨਾ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਉਸਦੀ ਗੋਦੀ ਵਿਚ ਮੂੰਹ ਲਕੋਅ ਲਿਆ।
ਮਾਂ ਹੋਰ ਉਦਾਸ ਹੋ ਗਈ। ਉਸਨੂੰ ਫੇਰ ਉਸਦਾ ਚੇਤਾ ਆ ਗਿਆ। ਉਹ ਵੀ ਮਾਰਥਾ ਦੀ ਗੋਦ ਵਿਚ ਇੰਜ ਹੀ ਮੂੰਹ ਲੁਕਾਅ ਲੈਂਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ।…ਘੰਟਿਆਂ ਬੱਧੀ ਪਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਤੇ ਕਹਿੰਦਾ , "ਮੇਰਾ ਜੀਅ ਕਰਦੈ, ਸਮਾਂ ਇੱਥੇ ਈ ਰੁਕ ਜਾਵੇ।"
ਮਾਰਥਾ ਦੀ ਗੋਦੀ ਵਿਚ ਉਸਨੂੰ ਬੜੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਮਿਲਦੀ। ਮਾਰਥਾ ਉਸਨੂੰ ਗੋਦ ਵਿਚ ਲਿਟਾਈ ਘੰਟਿਆਂ ਬੱਧੀ ਇਕੋ ਥਾਂ ਬੈਠੀ ਰਹਿੰਦੀ…ਹਿੱਲਦੀ ਤਕ ਨਹੀਂ ਸੀ…ਮਤੇ ਉਹ ਜਾਗ ਈ ਨਾ ਪਵੇ। ਮਾਰੀਆ ਦੇ ਵਾਲਾਂ ਵਿਚ ਉਂਗਲਾਂ ਫੇਰਦਿਆਂ ਹੋਇਆ ਮਾਂ ਨੇ ਫੇਰ ਪੁੱਛਿਆ, "ਮਾਰੀਆ ਅਜਿਹਾ ਕੌਣ ਈ, ਜਿਸਦੀ ਮੁਹੱਬਤ ਵਿਚ ਤੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬਰਬਾਦ ਕਰ ਲਿਐ…?"
ਮਾਰੀਆ ਨੇ ਬੁੱਕਲ ਵਿਚ ਚਿਹਰਾ ਹੋਰ ਧਸਾਂਦਿਆਂ, ਭਿਚੀ ਜਿਹੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿਚ ਕਿਹਾ, "ਮਾਂ ਜਿਸ ਕੋਲ ਤੂੰ ਜਾਂਦੀ ਸੈਂ…!"